ErdoÄŸan’ı analiz eden, anlamaya çalışan bir seri yazı yazma peÅŸindeyim. Bu yazı, ErdoÄŸan ile ilgili ikinci yazım. Ä°lki yine bu sayfalarda, iki hafta önce yazılmıştı. Bu seferki sorumuz ÅŸu: ErdoÄŸan’ı siyaset dünyasında özel kılan ÅŸeyler neler? Siyasal bir lider; üst üste sekiz seçim kazanıyorsa, halkın %50’sinden oy alabiliyorsa, siyasal tarihimizin en büyük mitinglerini yapabiliyorsa, 17 Aralık gibi büyük bir saldırıdan güçlenerek çıkabiliyorsa, burada özel bir ÅŸey var demektir.

ErdoÄŸan’ı siyaset dünyasında özel kılan ÅŸeyleri anlamak için deÄŸiÅŸik yaklaşımlar kullanılabilir. ÖrneÄŸin kiÅŸilik özelliklerine bakılıp, bireysel psikoloji düzeyinde analiz yapılabilir. Bu iÅŸi sonraki haftalara bırakacağım. Bu yazıda, ErdoÄŸan’ı sosyal ve siyasal düzlemde anlamaya çalışacağım.

ErdoÄŸan’ı siyaseten özel kılan çok sayıda özellik tanımlanabilir. Kanaatimce ErdoÄŸan’ı siyaseten özel kılan dört özelliÄŸi var. Bunlar; vesayet altına girmeyi kabul etmeyen kiÅŸilik özellikleri ve siyasi anlayışı, dönüÅŸtürücü ve reformcu siyaset tarzı, dinamik ve yoÄŸun çalışma temposu eÅŸliÄŸinde projecilik ve son olarak yerlilik. Åžimdi bu dört unsuru açarak, ne demeye çalıştığımı anlatayım.

VESAYETE DÄ°RENME Ä°RADESÄ°

BaÅŸbakan ErdoÄŸan vesayet altına alınması oldukça zor bir lider. BaÅŸkaları tarafından hem kontrol edilemiyor hem yönetilemiyor. Dayatma veya vesayete yönelik bir tavra anında tepki veriyor. Bu tepki hem duygularına, hem yüz ifadesine hem de sözlerine ve davranışlarına yansıyor.

ErdoÄŸan’ın bu kiÅŸilik özelliÄŸi ve siyaset anlayışı Türkiye’deki vesayet sistemlerinin aşılmasında kritik rol üstlendi. Türkiye’yi kontrol eden asker ve bürokratik elit ErdoÄŸan’ı ehlileÅŸtiremedi. ErdoÄŸan’ın fevri sayılabilecek refleksleri ona tesir etmeyi zorlaÅŸtırdı. Vesayeti kabul etmeyen siyaset anlayışı, onu sürekli bir güç mücadelesi içinde tuttu. Kavgacı gibi görünmesine sebep de olan bu tutumu, demokrasi dışı vesayetlerin güç kaybetmesine sebep oldu. Aynı durum uluslararası iliÅŸkilerde de geçerli. ErdoÄŸan ülke içinde iktidarda kalabilmek için uluslararası güç odaklarının etkisine girmedi. Hatta onlarla da kontrollü bir kavga içinde oldu.

Senaryoyu ÅŸöyle düÅŸünün: Siyasal bir partinin lideri seçimleri kazanıyor ama hem ülke içinde hem de ülke dışından güç odakları tarafından yönetiliyor. ÖrneÄŸin neleri yapıp yapmayacağı, neyi hangi oranda yapacağı bu vesayet odakları tarafından belirleniyor. Yaptıkları hamlelerle sizi belirli adımlara zorunlu kılıyorlar. Yani iktidardasınız ama muktedir deÄŸilsiniz. ErdoÄŸan’ı ErdoÄŸan yapan özelliklerden biri bu hale düÅŸmeyi kabul etmeyen siyaset anlayışı oldu. Bu tür durumlarda vesayet odakları ile kavga ederek halka döndü. Siyasi meÅŸruiyetini halk oyundan almaya yöneldi. Bu da sahici bir siyaset hali oluÅŸturdu. ErdoÄŸan’a oy verenler, ErdoÄŸan’ın bu mücadele eden, risk alan, kontrole girmemek için kavga eden halini sevdiler.

REFORMCULUK

ErdoÄŸan iÅŸlerin sadece ucundan tutan bir tarza sahip deÄŸil. Sorun olarak kabul ettiÄŸi bir meselede topu taca atıp, vaziyeti idare etmiyor. Statükonun devamına oynamıyor. Sorun gördüÄŸü ÅŸeyi dönüÅŸtürmeye çalışıyor. Bu sebeple de zor meselelerde cesur adımlar atabiliyor. Kürt sorununda çözüme cesaret edebilme, vesayeti geriletecek demokratikleÅŸme paketlerini uygulamaya sokma, dış politika deÄŸiÅŸiklikleri yapabilme, CumhurbaÅŸkanlığı seçim sistemini deÄŸiÅŸtirebilme, baÅŸkanlık sistemine geçiÅŸi önerebilme gibi köklü deÄŸiÅŸim adımları atabiliyor. Bu adımların hepsi siyaseten hem oldukça zor hem de risk içeren adımlar. Bir çok politikacı bu sorunlar karşısında topu dolaÅŸtırma, bir ÅŸeyler yapıyormuÅŸ gibi yapıp hiç bir ÅŸey yapmama, topu taca atma gibi özelliklere sahip. ErdoÄŸan topu oyuna sokuyor. Zamanlama ve ÅŸartları olgunlaÅŸtırma gibi stratejiler gütse dahi, sorunlarla yüzleÅŸiyor ve deÄŸiÅŸime oynuyor. AK Parti’nin son 10 yılda bir çok reform hareketi yapabilme kabiliyeti ErdoÄŸan’ın bu dönüÅŸtürücü siyaset anlayışı ile yakından iliÅŸkili.

PROJECÄ°LÄ°K

ErdoÄŸan iÅŸe dönük bir lider. Yönetme becerisine de sahip. YoÄŸun bir tempoda uzun süre çalışabiliyor. Projeler oluÅŸturup, bu projeleri takip edip bitirebilme kapasitesine sahip. Bu sebeple ErdoÄŸan’ın projeleri diyebileceÄŸimiz uzun bir bitmiÅŸ projeler listesi yapabiliriz. Marmaray ile bu hizmet üretme siyasetinin doruÄŸuna çıktı. Normalde bir kiÅŸi iyi bir siyasal lider olabilir ama projeci bir idare becerisine sahip olmayabilir. Hatta iki özelliÄŸin bir araya gelmesi zordur. ErdoÄŸan hem siyaseten dönüÅŸtürücü özelliklere, hem de teknik yönetici özelliklere sahip. Bu birliktelik onu siyaseten özel kılıyor.

YERLÄ°LÄ°K

ErdoÄŸan bu topraklara ait ve yerli. ErdoÄŸan’ın yerliliÄŸinin iki anlamı var: Birincisi bu toprakların baskın kültürel deÄŸerleri ile uyumlu olması. Ä°kincisi de, Türkiye’nin adına eylemde bulunması, uluslararası güçlerin tesirinde iÅŸ yapan biri olmaması. Bu toprakların kültürünün ana damarı Müslümanlık ve dindarlık. Almanların Bertelsmann Vakfı’nın 2013 yılında yaptırdığı araÅŸtırmada, Türkiye’de insanların %82’si kendini oldukça veya çok dindar olarak tanımlıyor. Yılmaz Esmer’in Türkiye DeÄŸerler Atlası 2012 çalışmasında, Türkiye’de dindarlık düzeyi yine %80 üzerinde. ErdoÄŸan’ın insani ve siyasi hali bu toprakların ana kültürel damarı, coÄŸrafi ve tarihsel derinliÄŸi ile uyumlu. ErdoÄŸan’ın insani ve siyasi kimliÄŸinin bu memleketin dindarlığı ile sahici ve doÄŸal uyumu ona siyaseten büyük bir avantaj saÄŸlıyor. Dindar halk kitleleri, kendilerine benzeyen bir kiÅŸinin, siyasetteki baÅŸarılı haline kolaylıkla “özdeÅŸim” kuruyor. Sosyal psikoloji literatürü, “bize benzeyeni daha fazla sevme eÄŸiliminde olduÄŸumuzu” uzun süredir biliyor.

ErdoÄŸan’ın yerli olduÄŸu, bu topraklar için çalıştığı algısı siyaseten oldukça fonksiyonel de. ErdoÄŸan’a Kürt Sorunu’nu çözmeye giriÅŸme gücünü veren de kendisiyle ilgili bu algı. Aynı ÅŸeyi yapmaya çalışan baÅŸka bir lider, hızla ve kolaylıkla “vatan haini” damgasını yiyip, kenara atılabilirdi. ErdoÄŸan’ın yerliliÄŸine olan inanç ve güven bu engeli aÅŸmayı saÄŸladı.

Ayrıca Ä°slam Dünyası’nda ErdoÄŸan ile ilgili pozitif algının ve desteÄŸin de önemli nedenlerinden biri “yerlilik algısı”. Onlar, biz algısını daha geniÅŸ tutarak, ErdoÄŸan’ı kendilerinin bir parçası olarak tanımlıyorlar. Yani “yer” Ä°slam coÄŸrafyaları, ErdoÄŸan’da bu coÄŸrafyaların yerlisi.

Sonuç olarak, ErdoÄŸan’ın siyaseten baÅŸarılı olması rastgele bir durum deÄŸil. Hiç bir baÅŸarı rastgele olmuyor. ErdoÄŸan, onu siyaseten baÅŸarılı ve özel kılan özelliklere sahip. Vesayet altına alınamama, reformculuk, projecilik ve yerlilik özellikleri, dinamik ÅŸekilde birbirleriyle etkileÅŸerek, ortaya ErdoÄŸan’ın siyaset ve liderlik tarzı çıkıyor.

[Star Açık GörüÅŸ, 04 Mayıs 2014]