Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı'nın (SETA) hazırladığı raporda, medyanın belirlenen etik ve ahlaki değerlere saygılı şekilde terör haberlerini hangi çerçevede sunması gerektiği ve yapılan yanlışların giderilmesi için ne gibi çalışmalar yapılabileceği tartışıldı.
SETA'nın yayımladığı, İsmail Çağlar, Metin Erol ve Kevser Hülya Akdemir tarafından kaleme alınan "Türk Medyasında Terörün Ele Alınışı" başlıklı raporda, medyanın terör haberlerini aktarırken dikkat etmesi gereken kriterler dünya literatüründen de yararlanılarak masaya yatırıldı.
Tamamı SETA'nın web sitesi setav.org üzerinde yer alan raporda, medyanın en etkili aktörlerinden olan gazeteler, siyasi pozisyonlarına göre gruplandırılıp incelenerek, Türk medyasının terör haberlerini aktarırken, zaman zaman gerekli hassasiyeti göstermediğini ve bunun yanında terör örgütlerine göre farklı söylem geliştirdiğini kaydetti. Bu durum 7 Haziran 2015 genel seçimlerinden başlayarak Eylül 2017'ye kadar devam eden süre içerisinde DEAŞ ve PKK terör örgütlerinin gerçekleştirdiği terör saldırılarından seçilen beşer terör saldırısı üzerinden incelendi.
BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü 'Kemalist Sol Medya', Sabah, Star ve Yeni Şafak 'Muhafazakar Merkez Medya', HaberTürk, Hürriyet ve Milliyet ise 'Seküler Merkez Medya' olarak gruplandırıldı.
Gazetelerin terör haberlerini aktarırken dikkat etmesi gereken hususlar, "Başarı-Başarısızlık, Açıktan Kınama-Kınamama, Kurban Hikayesi, Nefret Söylemi-Birlik Mesajı, İnfial Oluşturma ve Terminoloji" olmak üzere altı farklı başlık altında toplandı. Her bir gazete terör olayı sonrası yayınladıkları ilk gün ilk sayfa haber metinleri üzerinden bu kriterlere göre değerlendirilmeye tabi tutuldu. Bununla birlikte Wordsmith 7.0 adlı program kullanılarak her gazete grubu ve her gazete için de söylem analizi yapıldı.
Belirlenen kriterlere göre en başarısız performansı sergileyen grubun 'Kemalist Sol Medya' olduğunun anlaşıldığı ifade edilen raporda, özellikle başarı-başarısızlık kriteri sonuçlarına göre 'Kemalist-Sol Medya'ın yoğun bir şekilde devleti başarısızlıkla suçladığı görüldü. Bu durumun temel nedeni olarak, "bu gruptaki gazetelerin habercilik eksikliğinden ziyade sahip oldukları devlet karşıtı siyasi pozisyon" olarak belirlendi. Kemalist-Sol Medya gazeteleri dışında devleti başarısızlıkla suçlayan tek gazetenin ise Hürriyet olduğu anlaşıldı. Rapora göre "Hürriyet, on haberden ikisinde devlete başarısızlık isnat etmiştir. Ancak bu sonucun nedeni olarak 'Kemalist-Sol Medya'nın aksine Hürriyet'in siyasi pozisyonundan ziyade habercilik eksikliği" olduğu ifade edildi.
Terörün medyayı en ucuz ve etkili silah olarak kullandığına dikkati çeken raporda, örgütlerin propaganda amacına hizmet etmemek ve devleti terör karşısında başarısız göstermemek için terör olaylarının kınanması gerektiği vurgulandı.
Kınama-kınamama kriterine göre, en kötü performansı sergileyen gazetelerin Cumhuriyet ve BirGün olduğunu kaydeden rapor, bu durumun nedeni olarak, her iki gazetenin sahip olduğu siyasi pozisyonu işaret etti.
Raporun dikkati çektiği en hassas noktalardan bir diğeri gazetelerin daha çok kurban hikayesine yer vermesi ancak bunu kurbanların yakınlarını incitmeden ve kurbanlar üzerinden siyasi bir dil geliştirmeden yapması gerektiği oldu. Tüm gazetelerin kurban hikayesi bağlamında daha dikkatli davranması gerektiği kaydedildi.
Terör örgütleri üzerinden toplumun belirli bir kesimine karşı nefret söylemi geliştiren tek gazete grubunun 'Kemalist Sol Medya' olduğunu belirleyen raporda, şu ifadelere yer verildi:
"BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü, PKK saldırılarına kıyasla DEAŞ eylemleri haberlerinde nefret söylemine daha çok başvurmuştur. DEAŞ saldırıları sonrası haberlerinde 'dinci, mezhepçi, cihatçı, fetihçi' gibi nefret söylemi içeren kelimeleri kullanan 'Kemalist-Sol Medya', bu anlayışını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AK Parti üzerinden devleti eleştirmede bir araç haline getirmiştir."
Terör örgütlerinin eylemlerini gerçekleştirme amaçlarının temelinde halk üzerinde infiale neden olma düşüncesinin yattığı sık sık dile getirilen raporda, gazetelerin terörün amacına hizmet etmemesi ve infiale neden olabilecek habercilik dilinden kaçınması gerektiği vurgulandı. Gazetelerin nesnel ifadelerle terör haberlerini aktarmasının, halk üzerinde daha olumlu etki yaratacağı vurgulanan raporda, benzer şekilde haberlerde terör, terörist gibi ifadeleri de açıkça kullanmak gerektiği, terminoloji kriteri bağlamında ifade edildi. Bu kritere uygun yayın yapmayan tek gazete grubu yine 'Kemalist Sol Medya' olarak kaydedildi.
Medyanın terör haberlerini nasıl ele aldığını inceleyen raporda, ulaşılan sonuçlardan hareketle devlete, sektöre ve gazetelere yapıcı önerilerde bulunularak, medyanın etik değerlerine uygun olarak yayın yapması için bir yol haritası sunuldu.
[AA, 26 Mart 2018]
