Türkiye’nin Rus uçağını düşürmesinin ana nedeni, Suriye politikalarındaki farklılık. Fakat, bu krizin öncesi ve sonrasında oluşan süreçler ise liderlik tarzları ve liderlerin kişilikleri ile de oldukça ilişkili. Bu sebeple, sadece Rusya’nın dış politika siyasetini analiz etmek tek başına yeterli olmayıp, aynı zamanda Putin’in liderlik tarzını, karar alma biçimini, iletişim stratejilerini, krizlere tepki verme modelini de anlamak gerekli.
LİDERİN PSİKOLOJİK ANALİZİ NASL YAPILIR?
Liderlerin psikolojik analizlerini yapmak özel zorluklar içerir. Hiçbir lider bir psikiyatristin karşısına geçip soruları cevaplamaz. Kişilik testlerini doldurmaz. Bu sebeple lider analizleri uzaktan yapılmak zorundadır. Ayrıca, liderler kendi iç dünyalarını direk olarak açığa vurma eğiliminde değillerdir. Hatta kendileri ile ilgili algıyı oluşturmak için bilinçli çaba da gösterebilirler.
Tüm bu zorluklara rağmen, liderlerin siyasal açıdan psikolojik analizlerini yapmak mümkündür. Lider ile ilgili çalışmalarının bir kısmı psikobiyografi şeklinde iken, bir kısmı ise liderlerin kişilik özelliklerini özel program ve veri tabanları üzerinden karşılaştırmaya dayalı psikolojik profil çıkarma çalışmalarıdır.
DEVLETİN TEMSİLCİSİ OLARAK PUTİN
Bir lideri anlamanın başlangıcı hayat öyküsünü anlamaktır. Putin asil bir aileden değil, fakir bir aileden geliyor. Yani merkeze karşı çevrenin temsilcisi gibi görünüyor. Fakat bu analizi ters yüz eden bir hal var. Putin’in bir anda, büyük bir sıçramayla devlet başkanlığına gelmesi. Rus istihbarat örgütü KGB’de çalışan, en fazla belediye başkan yardımcılığı yapan Putin, bir anlamda Rus devlet eliti tarafından göreve getirilmiş gibi görünüyor. Bu anlamda Putin bir devlet temsilcisi.
PUTİN'İN GÜÇ VE BAŞARI İHTİYACI
Lider analizinin en önemli parçalarından biri “güç ihtiyacı” ve “başarı isteme düzeyi” analizidir. Karizmatik bir lider olan Putin’in, güç isteminin ve başarıya ihtiyacının oldukça yüksek olduğu söylenebilir. Putin’in söyleminde güçlü olmak veya zayıf olmak vurguludur ve bu ikisi arasında keskin ayrım yapma eğilimi vardır.
PUTİN'İN LİDERLİK MOTİVASYONU
Lider analizinin diğer bir önemli parçası ise kişiyi liderlik yapmaya götüren ana motivasyonun ne olduğudur. Bazı liderlerde ana motivasyon; kişisel bir kariyer başarısı, tanınmış olma, sosyal olarak kendini var etme, liderlikten kişisel doyum alma düzeyinde iken, bazı liderlerde ise daha ideolojik veya aşkın idealler vardır. Çoğunlukla bu iki boyut birlikte seyreder.
Putin’in liderlik ile ilgili ana motivasyonu, “Rusya’yı yeniden dirilten, eski günlerine döndüren adam olmak” şeklindedir. Bu anlamda Putin, kendi kişisel kaderini Rusya’nın kaderiyle bağlı görme eğilimindedir. Sovyet imparatorluğunun düşüşüne bizzat şahit olmuş ve bunun psikolojik travmasını yaşamış bir nesilden gelen Putin, Rusya’yı yeniden inşa ve restore etme arzusu duyan bir ruh hali içindedir. Bir yandan da, belinden üstü çıplak bir şekilde elindeki silahlarla poz veren Putin, liderlikle kişisel psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaktadır.
PUTİN'İN KARAR ALMA TARZI
Lider analizlerinin diğer bir bileşeni de “liderlik tarzı” üzerinden yapılan analizlerdir. Liderin çevresindeki diğer siyasal elitler, bürokrasi ve danışmanlar ile kurduğu ilişki tarzı ve karar alma biçimi bu başlık altında incelenir. Putin’in çevresine yönelik oldukça dominant bir tarzı vardır. Grup kararından çok bireysel karar verme eğiliminde olduğu söylenebilir.
PUTİN'İN DAVRANIŞLARINI NASIL ÖNGÖREBİLİRİZ?
Lider analizi yapmanın en önemli gerekçesi, liderlerin davranışlarını önceden kestirebilmektir. Bu sebeple esas soru şudur: Şu anki Rus dış politikası ile Putin’in liderlik ve kişilik özelliklerini birlikte düşündüğümüzde, Putin bu krize nasıl tepkiler vermeye devam edecektir. Önümüzdeki yazımda şu ana kadar yaptığım analizi bir adım öteye götürüp, bu soruya cevap arayacağım.
[Star, 5 Aralık 2015]
