Mısır’da yaklaşık iki ay önce akaryakıta yapılan yüzde 78 oranındaki zam, bütün hayati alanları etkisi altına almaya başladı. Gıda, ulaşım, iletişim, elektrik ve doğalgaz gibi birçok kalemde yüzde 50 civarında artış gözleniyor.
Resmi veriler enflasyonun yüzde 8,2 olduğunu söylüyor. Ancak uzmanlara göre önümüzdeki aylarda bu oranın iki haneli rakamlara çıkma ihtimali çok yüksek. Körfez’den Mısır’a yapılan yardımlara rağmen, akaryakıta yapılan zammın gerekçeleri tam olarak anlaşılamadı.
Körfez ülkeleri Mısır’a yardımlarını nakit ve akaryakıt olarak yapmıştı. Bazı ekonomistler Mısır yönetiminin Körfez’den gelen petrol yardımlarını halka para ile satarak gelir elde etme peşinde olduğunu iddia ediyor.
Çünkü Mübarek’in 11 Şubat 2011 tarihinde devrilmesinin ardından çöküşe geçen Mısır ekonomisi, 2013-2014 ekonomik yılında ancak yüzde 1,2 oranında bir büyüme gerçekleştirebildi.
Hükümet önümüzdeki beş yıl içinde sübvansiyonların tamamını kaldırmayı hedefliyor. Eğer yönetim bu politikada ısrar edilirse, hayat daha da pahalanabilir. Haliyle en fazla etkilenen fakir kesimler olacaktır.
Cumhurbaşkanı Sisi zamlar için “mecburi kararlar” demiş ve devletin borç batağına saplanmasını engellemek için bu zor kararları aldıklarını ifade etmişti. Kendisine müsteşarları tarafından “halk desteğini kaybedeceği” söylendiğini ifade eden Sisi’nin, bu riski göze alarak akaryakıta yüksek orandaki zammı onaylaması dikkat çekti.
Sisi kendisine yöneltilen bir soruya, “eğer bu kararları almamış olsaydık, devlet 3 trilyon cüneyh (417 milyar dolarlık) bir borç batağına saplanacaktı” şeklinde cevap verdi.
Zamların yanı sıra vergi artırımına da gidiliyor. Sigara ve içkiye yeni vergiler uygulanmaya başlandı. Yerli ve yabancı marka sigaraların vergileri yüzde 40 ila 120 oranında artırıldı. İçkilerde ise vergi artış oranı yüzde 150 ila 200 arasında değişiyor.
Sisi yönetiminin Irak ve Suriye politikalarından dolayı Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleriyle anlaşmazlık içerisinde olduğu konuşuluyor. Körfez ülkelerinin 3 Temmuz sonrasında olduğu gibi Mısır’a petrol yardımı yapma konusunda cömert davranmayacağı tahmin ediliyor. Bu nedenle hükümet, “taşıma su ile değirmen dönmez” mantığıyla hareket ederek yerel kayaklar bulma yoluna gitmiş olabilir.
Geçen hafta Mısır Merkez Bankası’ndan da bir açıklama yapıldı. Açıklamada hükümet tarafından iptal edilen sübvansiyonlardan doğan hayat pahalılığı ve belirsizlik ortamına son vermek amacıyla faiz oranlarının artırıldığı kaydedildi.
KARNEYLE ALIŞ – VERİŞ SİSTEMİ
Mısır’da yıllardan beri uygulanan karneyle alış – veriş sistemi de değişiyor. “Temvin” olarak ifade edilen devlet destekli gıda maddelerinin de fiyatlarında ciddi oranda artış gözleniyor. Ayrıca halka ucuz fiyatlarla satılan yağ, şeker ve un gibi gıda maddeleri paket ve şişelerinin ebatları daha önce küçültülmüştü.
Mısır yönetimi akaryakıt, elektrik, doğalgaz ve gıda sübvansiyonları için yılda 22 milyar dolar bütçe ayırmak zorunda kalıyordu. Devlet destekli kalemler ise halkın zenginlerine bile verilmekteydi.
Gelir durumu çok iyi olan insanların bile, Türkçeye “tedarik kartı veya alış-veriş karnesi” olarak tercüme edebileceğimiz “Bitaka Temviniyye” sahibi olması, bu sistemin kokuşmuşluğunu göstermesi bakımından önemliydi.
Çözüm bekleyen bu sosyal ve ekonomik problem çözmek için Mısır yönetimi çözüm için adım attı. Ancak söz konusu adım daha çok fakirleri etkiliyor ve haliyle tepkiye neden oluyor.
Mübarek döneminde hükümetler aylıkları yükseltmektense devlet destekli tüketim kalemlerinin sayısını yükseltti. Öyle anlaşılıyor ki, şimdi bu sistemden vazgeçilmektedir.
KONUT VERGİSİ KAPIDA
Ülkede önümüzdeki süreçte konut vergilerinin alınmaya başlanacağı da öngörülebilir. Mısır’da oldukça fazla gayrimenkul zengini bulunuyor. Özellikle de Körfez ülkelerinde 10 ila 30 bin dolar arasında maaşlarla çalışan kesimler, genelde ülkelerinde gayrimenkule yatırım yapıyor.
Mesela Medinet en Nasr, Mısr el Cedide, Zemalik, Dokki ve Kahire el Cedide gibi bölgelerde daire ve kira fiyatları oldukça yüksek. Aşırı yapılanmanın olduğu ülkede konut ve kira vergisi hâlâ uygulanmamaktadır.
Hâlbuki 100 bin dolarlık bir daireden yılda 100 veya 200 dolar vergi alınması, 500 dolarlık kira geliri olan bir daire sahibinden belli oranda vergi alınması daha isabetli olabilir.
Ancak bu bölgelerde zengin ve elit kesimler oturduğundan, hükümetin tepki ihtimalinden dolayı ilk etapta bu riski göze alma niyetinde olmadığı söylenebilir.
Yaz aylarında iyice artan elektrik kesintilerinde bile zengin bölgelerdeki elektrik kesintileri diğer bölgelere göre çok daha az. Elitlerin oturduğu bölgelerde günde ortalama birer saat olmak üzere günde üç defa elektrik kesilirken, diğer bölgelerde bu süre altı saati bulmaktadır.
Her hâlükârda mizah yapmayı seven Mısırlılar, “elektrik kesintilerinde adalet isteriz” şeklinde bir slogan bile geliştirdi.
[Dünya Bülteni, 12 Ağustos 2014]
