İran'da Kritik Seçim

İran'da sayıları 50 milyona yaklaşan seçmenin tahminlere göre yarısı 12 Haziran'da yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gidecek. Seçimin ilk aşamasında adaylar kullanılan oyun yüzde 50'sini alamazsa, en yüksek oyu alan iki aday ikinci turda yarışıyor. İran'da seçmenler kaydedilmiyor ve isteyen istediği yerde oy kullanabiliyor. Sokaklara kurulan masalarda ya da gezici seyyar sandıklarda oy kullanmak mümkün. Anayasayı Koruma Konseyi çok sayıda aday arasından dördünün seçime katılmasına izin verdi. İran'da aday olmak serbest, ancak yarışa katılmak konseyin onayına bağlı. Adaylara devlet kontrolündeki televizyon ve radyolarda propaganda olanağı tanınıyor. Seçimlerle ilgili en renkli tartışmalar gazeteler ve internet medyasında yer alıyor. 1990'lı yıllardan itibaren İran'da muhafazakâr, merkez ve reformist olmak üzere üç siyasi eğilim dikkat çekiyor.

İran'da siyasal sistem partilerin güçlenmesine izin vermiyor. Siyasi eğilimler aslında farklı grupların oluşturduğu geniş koalisyonlar. Grup içi çekişmeler var. Son dört yıl içinde merkezde yer alan seçmenler reformcu bloğa, daha az oranda ise muhafazakâr gruba dağıldı. İran'ın yeni siyasal ortamı, köktenci (osulgara) olarak nitelenen muhafazakâr grubu merkeze, reformcu grubu ise serbest piyasa ekonomisine olumlu bakan liberal bir çizgiye yaklaştırdı. Reformcu bloğun adayları Musavi ve Kerrubi, muhafazakâr bloğun adayları ise cumhurbaşkanı Ahmedinejad ve Rezai. Seçimler Ahmedinejad ve Musavi arasında geçecek. Kerrubi ikinci tura kalınırsa Musavi'yi destekleyeceğini açıkladı. Ahmedinejad muhafazakâr kanadın oylarına talip. Muhafazakâr gruplar arasında popülaritesi azalıyor. İran'da rejimin garantisi olarak görülen Kum uleması için de benzer bir durum var. Ahmedinejad cumhurbaşkanlığı döneminde muhafazakâr siyasi liderleri ve ulemayı karşısına almaktan çekinmedi. Ancak cumhurbaşkanlığına en yakın muhafazakâr aday olması bu bloğu etrafında kenetliyor.

Ahmedinejad ve Musavi Musavi, İran'da 8 yıl başbakanlık yapan ve Irak savaşı sırasında başarılı ekonomi yönetimiyle hatırlanan bir siyasetçi. Azeri asıllı. Kariyerine reformcu liderlerin danışmanı olarak devam etti. Reformculara yönelik acımasız muhafazakâr eleştirilerden geçmişte Ayetullah Humeyni'den aldığı desteği hatırlatarak kurtulmaya çalışıyor. İşsizlik, gelir dağılımı, serbest piyasa gibi iktisadi konulara ağırlık veriyor. İran'ın bölgede ve dünyada yalnızlaştığını söylüyor. Kadın haklarına vurgu yapıyor ve örtünme polisi denebilecek gezici devriyeleri kaldıracağını söylüyor. Ahmedinejad ülkenin en ücra köşelerine kadar gidiyor ve en çok tanınan aday. Musavi pragmatik bir yaklaşımla farklı seçmen kitlelerine hitap eden seçim stratejisi izliyor. Muhafazakârlardan da oy almayı planlıyor. Suruş gibi meşhur İranlı aydınlar Musavi'nin üçüncü dünyacı geçmişini ve dolayısıyla reformculuğunu sorguluyorlar. Bu itiraza rağmen Musavi, reformcu kanadın en güçlü adayı olmayı sürdürüyor. Ahmedinejad ve Musavi'nin sert tartışmaları İranlıları normal zamanlarda pek seyretmedikleri devlet televizyonuna kilitledi. Gazetelerde Musavi'nin kazançlı çıktığı yazıldı. İran'da neredeyse hiç güven duyulmayan anketlerde Musavi önde gidiyor. Ahmedinejad taraftarları kazanacaklarından emin. Seçime hile karışacağı iddiaları reformcular tarafından dillendiriliyor. Uluslararası seçim gözlemcilerine izin verilmiyor. Şüpheleri besleyecek gelişmeler şiddet doğurabilir. Geçmişte dillendirilen seçim hilesi iddiaları büyük oranda boş çıktı. İran'da