“Denize hükmeden ticarete, ticarete hükmeden de dünyanın servetine ve sonuçta dünyaya hükmeder”.

17. yüzyılın İngiliz aristokratı Sir Walter Raleigh o gün değil bugün yaşasaydı da, aynı cümleyi yine söylerdi. İşin içine belki biraz da enerji vurgusu katarak…

Dünya denizleri, çok sayıda geçide sahip... Ancak bunlardan 7 tanesi var ki; bir hayli kritik. Chokepoints (tıkanma noktaları) olarak adlandırılan bu kanallar, küresel petrol trafiğinin güvenli bir şekilde sürdürülmesinde kilit rol oynuyor. Zira bu dar geçitlerin kolayca bloke edilebilme riski, dünyanın ödünü koparıyor. Bu nedenle de, belli başlı ülkeler, bu suyollarında nicedir üstü açık ya da kapalı bir güç mücadelesi veriyor.

BAB’ÜL MENDEP BOĞAZI

2013 verilerine göre; dünya petrol ticaretinin yaklaşık 2/3 civarında bir bölümü deniz yoluyla gerçekleştiriliyor. Ve bu dev ticaret, en hızlı ulaşım ve en düşük maliyeti sağlamak için, söz konusu tıkanma noktalarına muhtaç. Bahsettiğim 7 nokta arasında, Türk Boğazlarının da yer aldığını biliyoruz. Bununla birlikte, üzerinden geçen petrol hacmi açısından en kritik nokta, Hürmüz Boğazı… İran ile Umman arasında yer alan Boğaz, Ortadoğu petrolünün önemli bir kısmının Batı’ya ve Asya’ya geçişini sağlama özelliğiyle, hayati bir konumda.

Hürmüz’ü, petrol hacmi anlamında, Malakka Boğazı izliyor. Hint Okyanusu’nu Pasifik’e bağlayan en kestirme yol olan Malakka; Endonezya, Malezya ve Singapur arasında, büyüyen Asya’yı dünyaya bağlayan ana damarlardan.

Hürmüz ve Malakka’dan sonra petrolü en çok misafir eden geçitler ise, Süveyş Kanalı ile Bab’ül Mendep Boğazı. Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlayan Süveyş Kanalı’nın önemi zaten malum… Bab’ül Mendep ise, hemen aşağısında bugün fırtınanın koptuğu Yemen’deki tıkanma noktası.

ETLİYE SÜTLÜYE KARIŞMAZKEN

Genelde etliye sütlüye karışmayan Suudi Arabistan başta olmak üzere Arap devletlerinin, geçtiğimiz hafta Yemen konusunda bir olup harekete geçmeleri, dikkat çekmekle birlikte aslında tuhaf değil. Zira Yemen’de yaşanan olaylar, siyasi ve askeri unsurlar bir yana, içinde bir ekonomik dinamik de barındırıyor. Bu dinamiğin adı ise, Bab’ül Mendep…

Yemen, Cibuti ve Eritre arasında yer alan Bab’ül Mendep, Arap Yarımadası ile Afrika arasındaki geçiş noktası niteliğinde. Kızıldeniz’in güney kapısı görevini gören boğaz, Akdeniz ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayarak Avrupa’ya giden yolu günlerce kısaltıyor.

Bir başka deyişle, Doğu-Batı arasındaki ulaşımı önemli ölçüde hızlandıran kritik bir işleve sahip… Bu nedenle de, yüzyıllardan beri dünya güçlerinin gözünü diktiği bir bölge. Özellikle de, 19. yüzyılda Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla önemi iyice artmış. Petrol ticaretinin artmasıyla birlikte ise Bab’ül Mendep, mal ve yolcudan ziyade enerji akışını sağlayan bir boğaz halini almış.

GÜNDE 4 MİLYON VARİL PETROL

Mevcut son verilere göre, günde 4 milyon varile yakın petrolün geçiş yaptığı boğaz, gelirlerinin önemli bölümünü petrole borçlu olan Arap ülkeleri için vazgeçilmez nitelikte. Zira bu tıkanma noktasının bloke edilmesi durumunda, küresel petrol ticaretinde müthiş aksamalar olacağı ortada.

Gözümüzde şöyle canlandıralım: Boğazın kapanması, Basra Körfe