7 Haziran genel seçimlerine iki haftadan az bir zaman kaldı. Yakın dönem siyasi hayatımızın dönüm noktası olarak nitelenebilecek üç seçimin sonuncusuna gidiyoruz. Bu seçimlerde yeni bir sistem arayışı olarak baÅŸkanlık, iktidar partisinin icraatları ve iddialı vaatler baÄŸlamında çoklu bir gündemimiz mevcut.
Seçimlerin son iki haftasında baÅŸkanlık sistemi tartışması tek gündem maddesi deÄŸilse de seçimler sonrasında siyaseti meÅŸgul edecek temel konu durumunda. Türkiye'nin baÅŸkanlık sistemi tartışması bugün, merhum Turgut Özal'ın önerisinden farklı bir konumda. Özal'ın ÅŸanssızlığı bu tartışmayı Anavatan Partisi'nin düÅŸme trendinde olduÄŸu bir cumhurbaÅŸkanlığı döneminde yapmasıydı. Koalisyonların getireceÄŸi istikrarsızlığın yeteri kadar hissedilmediÄŸi bir atmosfer vardı.
Bu defa, ErdoÄŸan'ın yüzde 52 ile cumhurbaÅŸkanı seçilmesi ve taşıyıcı aktörlüÄŸü üzerinden baÅŸkanlık sistemini tartışıyoruz. Bu yüzden tartışma sadece bir seçim kampanya gündemi deÄŸil; aksine 2007'de cumhurbaÅŸkanını halkın seçmesine karar verilmesiyle baÅŸlamış ve nitekim 2014 AÄŸustos'unda Recep Tayyip ErdoÄŸan'ın cumhurbaÅŸkanı seçilmesiyle yolu yarılamış bir süreç. 2015 seçimlerinin muhtemel sonuçlarına göre farklı senaryolarla devam edeceÄŸini öngörmeliyiz. Süreç diyorum, çünkü seçim sonuçlarına göre hızlanıp ya da yavaÅŸlayabilecek ancak her ÅŸartta siyasetin gündemi olmaya devam edecektir. Zira bu tartışma mevcut Türkiye'ye has parlamenter sistemin krizinden besleniyor.
Halkın cumhurbaÅŸkanını doÄŸrudan seçmesiyle yürütmede birbirine eÅŸdeÄŸer konumda, çifte meÅŸruiyet sahibi makamlar oluÅŸtu. Güçlü cumhurbaÅŸkanı güçlü baÅŸbakan ikilemesinin aynı partiden bile olsa çalışmasının zorluÄŸu ortada. Askeri-sivil vesayetlerin geriletilmesinden sonra yeni bir siyasal sistemin tesis edilmesi çabaları ve hatta yeni bir toplumsal sözleÅŸme ihtiyacı sebebiyle bu tartışma sürecektir.
AK Parti'nin baÅŸkanlık sistemine geçebilecek çoÄŸunluÄŸu bulması durumunda hemen seçim ertesinde, bulamaması durumunda ise 2019 seçimlerine kadar yeni siyasal sistem arayışını konuÅŸacağız. Zira dünya örneklerinde hükümet sistemi deÄŸiÅŸiklikleri geçiÅŸten sonra bile revizyonları gerektirmiÅŸtir. Bu bir anlamda Türkiye'nin kendi baÅŸkanlık modelini oluÅŸturma süreci olacaktır. Türkiye'nin ihtiyaçlarını ve siyasal kültürünü dünya uygulamalarının baÅŸarılarıyla sentezleyecek bir formülün üretilmesidir. Bu formül, güçler ayrılığının ve etkin yürütmenin denge ve denetleme mekanizmaları ile saÄŸlanacağı bir modelin tasarlanmasıdır.
Dün SETA Ä°stanbul'da düzenlenen "BaÅŸkanlık Sistemi Örnekleri ve Türkiye Ä°çin Yol Haritası" sempozyumunda bu konu tartışıldı. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan sempozyumdaki konuÅŸmasında Osmanlı-Türkiye modernleÅŸmesinin "iki yüz yıl süresince ihmal edilen sorunlarla uÄŸraÅŸmak ve sistemi yeniden inÅŸa etmek" durumunda kaldıklarını vurguladı.
Dünya sistemi içinde "dik durabilmek" ve "darbecilerin ebediyen önlerinin kesilmesi için" baÅŸkanlık sisteminin gerekli olduÄŸunun altını çizdi. ErdoÄŸan, Türkiye'deki parlamenter sistemin "oligarÅŸik" yapıların menfaatlerine uygun bir yolda kullanıldığını ifade etti. G-20 ülkelerinin büyük çoÄŸunluÄŸunun baÅŸkanlık sistemi ile yönetilmesini örnek veren ErdoÄŸan, sistem deÄŸiÅŸikliÄŸi ile Türkiye'nin "bir üst lige" geçeceÄŸini söyledi.
Britanya'daki sistemin bile hâlâ parlamenter sistem olarak görülemeyeceÄŸini öne sürerek "milletimizin tasvip ettiÄŸi Türk tipi baÅŸkanlık modelinin" üretilmesi gerektiÄŸini vurguladı. BaÅŸkanlık sisteminde çıkabilecek krizlerin mevcut parlamenter sistemde yaÅŸanan krizlerden daha az olacağına da deÄŸindi.
ErdoÄŸan, baÅŸkanlık sistemi arayışının aynı zamanda bir süreç olduÄŸunu ÅŸu cümlelerle netleÅŸtirdi: "Bu seçimlerde olur ya da olmaz, baÅŸkanlık sistemini milletimizin hafıza kayıtlarına koymalıyız."
Not: ABD ve yükselen güçler trendindeki ülkelerdeki baÅŸkanlık sistemi uygulamalarının kritik konular (fesih, veto, kararname yetkisi, eÅŸzamanlı seçim ve parti mensubiyeti vs.) baÄŸlamında anlaşılması için SETA'nın yayımladığı "Dünya'da BaÅŸkanlık Sistemi Uygulamaları" raporuna müracaat edebilirsiniz.
[Sabah, 26 Mayıs 2015]
