1. Yeni Umman Sultanı Heysem bin Tarık kimdir?

11 Ocak 2020 Cumartesi sabahı Umman Sultanı Kabus bin Said bin Teymur’un vefat ettiği ilan edildi. Umman Anayasası’na göre bir önceki sultanın vasiyeti doğrultusunda Miras ve Kültür Bakanı Heysem bin Tarık bin Teymur Al Said, Meclisteki yemin töreninin ardından Umman’ın yeni sultanı olarak görevine başladı.

Heysem bin Tarık 1979’da İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden mezun oldu. Umman Dışişleri Bakanlığında genel sekreter ve siyasi işler müsteşarı olarak çeşitli görevlerde bulundu. Kendisi aynı zamanda “Umman 2040” gelecek vizyonu projesinin ana komite başkanıdır. Dolayısıyla Heysem bin Tarık’ın sultan olmasıyla birlikte Umman’da ciddi bir kalkınma ve reform hareketi bekleniyor. Yeni sultanın spora ilgi duyduğu, 1983-1986 arasında Umman Futbol Federasyonu başkanı ve Seib Spor Kulübü başkanı olarak görev yaptığı biliniyor.

2. Yeni sultan nasıl belirlendi?

79 yaşında vefat eden Sultan Kabus elli yıldır iktidarda olup 2014’ten beri de kolon kanserinden muzdariptir. Sultan Kabus’un veliahdı olacak bir çocuğu yoktu ancak Said ailesinden sultan olma hakkına sahip yaklaşık 85 kişi vardı. Sultan Kabus kendisinden sonra bu sorunun çözülmesi ve yeni sultanın seçilmesi için bir yöntem belirlemiştir. Bu yöntem iktidar ailesine yeni sultanı seçmek için üç günlük bir süre tanımıştır. Ailenin üç gün boyunca anlaşamaması durumunda ise Kabus’un vasiyet ettiği kapalı zarf açılarak sultan ilan edilecektir. İktidar ailesi üç gün sonunda belirlenecek kişi ile vasiyet edilen kişinin farklı isim olması durumunda karışıklık meydana gelmemesi için –yeni sultanla alakalı herhangi bir fikir beyan etmeden– Kabus’un vasiyetine başvurarak yeni sultanı belirlemiştir.

3. Diğer sultan adayları kimlerdi?

En muhtemel adaylar yeni sultanın kardeşleriydi; Asaad bin Tarık yeni sultanın erkek kardeşi, Şihab bin Tarık üvey erkek kardeşi, Teymur ise Asaad’ın oğludur. Burada bahsetmemiz gereken önemli detay ise yeni sultanın diğer adaylar gibi askeri bir geçmişi bulunmamasıdır.

Asaad bin Tarık (65 yaşında)

Aslında eski Sultan Kabus’un vasiyetinden çıkması beklenen kişi Asaad bin Tarık’tı çünkü sultan kendisini 2017’de başbakan yardımcısı olarak atamış ve özel temsilcisi olarak görevlendirmişti. Bu hamle Sultan Kabus’un Asaad’a destek mesajı olarak kabul edilmişti.

Şihab bin Tarık (63 yaşında)

Eski sultanın yakın danışmanı ve Umman Donanmasının eski komutanıydı.

Teymur bin Asaad bin Tarık (39 yaşında)

Teymur, Umman’ın genç neslini temsil etmektedir. Sultan olması halinde Katar Prensi Tamim’in veya Suudi Arabistan Veliahdı Muhammed bin Selman’ın yolunu izleyeceğine inanılıyordu.

4. Sultan neden veliahdının adını hayattayken açıklamamıştır?

Diğer Körfez ülkeleri Katar, Suudi Arabistan, BAE ve Kuveyt’te kral veya sultan göreve başladığında veliaht prensi ilan eder fakat Umman’da Sultan Kabus bu yolu tercih etmemiştir. Bunun sebebi ise veliaht prensin açıklanmasının sultanın etkisini azaltması ve dış güçlerin veliaht prense yönelmesine sebep olmasıdır.

Bu yöntemle Umman yeni sultanın seçilme sürecini yumuşak bir biçimde atlattı fakat diğer Körfez ülkeleri için aynı durum geçerli değil. Kuveyt Prensi Şeyh Sabah Ahmed Jaber Sabah 90 yaşında ayrıca Veliaht Prens Şeyh Nawaf Ahmed Jaber Sabah ise 82 yaşında. Bu durum Kuveyt’te en az beş prense muhtemel emir gözüyle bakılmasına sebep oluyor. Dolayısıyla bu durum daha genç prensler arasında rekabete yol açıyor.

BAE Başkanı ve Abu Dabi Şeyhi Halife bin Zayed 71 yaşında ve 2014’ten beri hastalığı sebebiyle görevinden uzak kalıyor. Kardeşi Veliaht Prens Muhammed bin Zayed ülkede hükümetin kontrolünü etkili bir şekilde elinde tutuyor ve Muhammed bin Zayed’in, Halife bin Zayed’den sonra devlet başkanı olmasına kesin gözüyle bakılıyor. Ancak asıl kriz şimdiki devlet başkanının ölümünden sonra Muhammed bin Zayed’in belirleyeceği veliaht prens sonrası çıkacağa benziyor. Muhammed bin Zayed’in kardeşleri Hamdan bin Zayed, Hazzaa bin Zayed, Saif bin Zayed, Mansour bin Zayed, Tahnoon bin Zayed ve oğulları Halid bin Muhammed, Ziyab bin Muhammed ve Hamdan bin Muhammed arasında taht rekabetinin yaşanma ihtimali yüksek gözüküyor.

Suudi Arabistan’da Veliaht Prens Muhammed bin Selman ve kardeşi Halid bin Selman’ın yaşlarının genç olması sebebiyle bu sorun ülkede uzun bir süre gündeme gelmeyecek gibi gözüküyor.

Katar’da Emir Tamim bin Hamad (39) için uzun vadeli bir istikrar döneminin olacağı görünüyor. Bahreyn’de de 50 yaşındaki Veliaht Prens Salman bin Hamad bin İsa (50) ve oğlu İsa bin Salman bin Hamad (29) için iktidar yolu sorunsuz gözüküyor.

5. Yeni Umman sultanının bölge siyaseti üzerindeki etkisi ne olacaktır?

Kabus tarafsız bir dış politika uyguladı, Suudi Arabistan ve İran ile iyi ilişkiler sürdürdü ve “herkesin dostu” politikasını izledi. Umman, ABD ve İranlı yetkililer arasında 2012’de imzalanan nükleer anlaşmada etkin bir rol oynadı. Ayrıca anlaşma müzakerelerinin başlamasına yol açan gizli görüşmelere ev sahipliği yaptı. Umman, Yemen’deki iç savaşta taraflar arasında diyalog kurulmasına çaba gösterdi, diğer yandan Katar ile Körfez ülkeleri arasındaki kriz sırasında tarafsız bir pozisyonda kaldı. 2018’de meydana gelen en önemli olaylardan biri Sultan Kabus’un İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’yu Umman’da misafir etmesiydi.

Yeni Sultan Heysem bin Tarık, İranlı general Süleymani’nin ABD tarafından öldürüldüğü bir kriz ortamında göreve başladı. Aile iki sebepten dolayı yeni sultanı hızlı bir biçimde göreve getirdi. Böylece iktidar ailesi birliğini koruduğunu gösterdi ve komşu ülkelerin seçim sürecine müdahil olmasını engellemek istedi.

Heysem bin Tarık, Kabus’un dış politikadaki yolunu takip edeceğini ve Körfez İşbirliği Konseyi’nin tüm devletleriyle çalışmaya devam edeceğini açıkladı. Yeni sultanın, Kabus’un kendisine miras bıraktığı kırk yıllık denge politikasını başarıyla sürdürüp sürdüremeyeceği merak edilmekle birlikte Umman’ın tarafsız pozisyonundan ve küçük devlet stratejisinden ayrılması ise beklenmiyor. Umman hükümeti, Suudi Arabistan ve BAE’nin Körfez veya Yemen’e hükmetmesini arzu etmeyecektir çünkü bu durum Umman’ın güvenliğine de tehdit oluşturacaktır.