Türkiye’nin çok maksatlı amfibi hücum gemisi TCG Anadolu 10 Nisan 2023 itibarıyla Deniz Kuvvetlerinin hizmetine girdi. Türk donanmasının amiral gemisi niteliği taşıyan ve Türkiye’nin en büyük savaş gemisi olan platformun hizmete alınışıyla Türkiye caydırıcı gücünü ve güç aktarımı kapasitesini yeni bir seviyeye taşırken Türk savunma sanayii için de aşılan bir başka önemli eşik oldu.
TCG Anadolu’nun bir platform olarak neyi temsil ettiğini, Türk savunma sanayii ve denizcilik sektörü için anlamını, Türk deniz gücü ve ulusal savunmasına ne tür katkıları olacağını uzmanlar cevapladı.
Hazırlayan
Uzmanlar Murat Yeşiltaş Deniz Kutluk Murat Aslan Enver Ünal Sibel Düz
Prof. Dr. Murat Yeşiltaş SETA, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
TCG Anadolu, Türkiye’nin bir deniz gücü olma stratejisi yolunda atılmış en önemli adımların biri. Türkiye uzun zamandan beri deniz kuvvetleri stratejisinde kapsamlı bir dönüşüm süreci yaşıyor. Bu stratejinin en önemli sütunu Türkiye’nin deniz kuvvetlerini modernleştirmek ve stratejik seviyede platformları milli imkan ve kabiliyetler üreterek TSK’nın envanterine sokmak. İkinci önemli sütun ise Türkiye’yi bölgesinde en önemli deniz gücü haline getirerek açık denizlere yönelen bir donanmaya kavuşmak. Bu bakımdan TCG Anadolu Türk deniz gücü tarihi açısından yeni bir döneme işaret ediyor. Bu haliyle 2015 Deniz Kuvvetleri Komutanlığı stratejisinde belirtilen Türkiye’nin denizlerdeki varlığına dair tarihsel stratejik kültürünün yeniden daha önemli hale gelmesi bakımından ve deniz gücü postürü açısından da TCG Anadolu yeni bir dönemin başlangıcı anlamına geliyor. Askeri, güvenlik ve dış politika seviyelerinden ise askeri caydırıcılığın tahkim edilmesi demek. Özellikle Türkiye’nin yakın deniz alanlarında varlık göstermesi bakımından kuvvet çarpanı ve en prestijli kazanımlarından biri.
Ukrayna’da bozulan dengeler açısından Karadeniz, Türk-Yunan gerilimi açısından Ege ve Akdeniz, enerji jeopolitiği açısından da Doğu Akdeniz’de bölge içi ve dışı aktörlere karşı hareket serbestisi sağlayacak bir platform olarak düşünebiliriz TCG Anadolu’yu. Askeri harekat doktrinleri bağlamında da TCG Anadolu’nun yeni bir dönemi işaret ettiği söylenebilir. Özellikle TB3 ve muhtemelen KIZILELMA gibi insansız hava platformlarının konuşlanabilecek olması açısından TSK’nın donanma stratejisinde yeni bir hareket konseptinin hayata geçirilmesine imkan tanıyacaktır. Bu haliyle Türkiye’nin askeri ve insani operasyonlardan askeri gücünü bölgesel ölçeğe taşıma imkanı sunan bir kuvvet çarpanı olarak ele almak mümkün.
Dr. Deniz Kutluk E. Tümamiral
TCG Anadolu savaş gemisinin ihtiyaç görülmesi on yıllık bir iç tartışma döneminin sonunda alınan karar ile netleştirilmiştir. İlk düşünceleri Soğuk Savaş sonrası silahlanma ruhunu yansıtır ki o dönemde NATO da ilk defa amfibi güce erişim yolundaydı ve bunun gerekçesini de (tehdit kalmadığından) insani yardım amaçlı olarak ortaya koyuyordu. Bizde de insani yardım düşüncesi akıllarda bulunmuştu. Netice itibarıyla bu bir amfibi hücum gemisidir. Savunulan muhasım (düşman) kıyılarına güç kullanılarak (deniz piyade gücümüzün) çıkartılmasını sağlar. Bu amaçla üzerinde kendisini koruyacak hava gücünü de bir ölçüde taşır (F-35 B uçakları ile yapılması düşünülen bu koruma ABD ile yaşanan anlaşmazlık sonucu şimdilik belirsizlik içindedir ve geçici düzenlemelerle bir dönem yaşanacak gibi görülmektedir). Ayrıca gemi-kıyı intikali denen nihai hücum safhasının gereksinimi olan denizden ve havadan hücum taşıması yapacak zırh korumalı denizde ve karada gidebilen araçları, hızın daha önemli olduğu anlar için ise gemi güvertesinden deniz piyadelerini karaya taşıyacak helikopterleri barındırır. Hava savunması yeterli olmalıdır. Denizaltı savunmasının da organik olarak sağlanması ihtiyacındandır ki kimi helikopterler bu amaçlı belirlenmektedir. Üzerinde barındırdığı askeri hava vasıtalarıyla (darbe helikopterleri, SİHA ve F-35 alternatifi VTOL/STOL uçaklar) ateş gücü desteğini kullanarak düşman sahiline çıkarttığı veya çatışma sonucunda hasmane eylemlerin olduğu sahillerde sıkışmış kalmış insan topluluklarının tahliye edilmesini de sağlayabilir. Doğal afet etkisi ile de daha barışçıl şartlarda bu sivil toplulukları sıkıştıkları mahallerden kıyı-gemi hava köprüsü kullanarak gemi bünyesine tahliye edebilir, ilk yardım desteğini de sağlayabilir. İki kelime ile ifade etmek gerekirse TCG Anadolu denizden güç yansıtmayı (power projection) temsil etmektedir.
Proje tamamen hazır hale geldiğinde ve daimi konuşlandırılacak hava ve deniz unsurlarının altyapısı tamamlandığında amfibi hücum gücümüze önemli bir artı değer kazandıracaktır. Bu değerleri; daha uzun menzillere erişerek düşman kıyılarına hücum gerçekleştirebilmek, sürpriz etkisini artırmak, öz savunmasını optimize etmek, denizden kıyıya güç yansıtması oluşturmak, caydırıcı gücümüzde net bir artış meydana getirmek ve diğerleri diye sayabiliriz.
Türkiye’nin amfibi hücum gücü, TCG Anadolu ile birlikte yüzde 60 civarında artırılacaktır. Bu anlamda bölgesel deniz gücü rekabetinde muhatap aktör kuvvetlerin işi zorlaşacaktır. Benzer şekilde Kıbrıs’ın güvenliğinin sağlanması ve Türkiye’nin ulusal çıkarlarının korunmasında, geminin amfibi hücum niteliğinden dolayı TCG Anadolu muhtemel hasmane girişimlere karşı caydırıcılık sağlayacaktır.
Devletler ilgi-etki alanları denklemi ile jeostratejik anlamda dış politika hedeflerini ölçer ve kararlaştırır. Bu erişim gücü TCG Anadolu’nun varlığı ile artırılmış ufuklar bulacak gibi görünmektedir. Elbette dost ve müttefiklerimize de başta insani yardım sağlamak olmak üzere önemli destek sağlayıcı bir platform kazanılmaktadır. Sahip olduğu komuta kontrol sistemleriyle şimdiden NATO içinde kimi kritik görevler için seçilmiş olduğuna dair de duyumlarımız mevcuttur.
Murat Aslan SETA, Hasan Kalyoncu Üniversitesi
Türk Deniz Kuvvetlerine TCG Anadolu gemisinin teslim edilmesiyle Türkiye’nin siyasi ve askeri duruşunda yeni bir evreye girilmiştir. Türkiye artık müşterek bir askeri gücünü uzak diyarlara sevk edebilir. Nitekim büyük devletlerin küresel siyasete askeri bağlamda nüfuz etmesi etkili kuvvet sevkine dayanır. Örneğin ABD için süper devlet olmanın kriteri sadece nükleer silahlara sahip olmak veya normları şekillendirmek değildir. Süper devletin aynı zamanda dünyanın istenen bölgesine askeri gücünü nakledebilmesi gerekir. Örneğin ABD, askeri gücünü bir çatışma bölgesinde altı gün içinde hazır bulundurmak ister. Süper devlet(ler)e tabi olmamak adına Türkiye’nin de asgari düzeyde bir askeri gücünü dünyanın bir noktasına gerektiğinde intikal ettirebilmesi gerekir.
TCG Anadolu gemisinin kazandırdığı kabiliyeti “Türk siyasi çıkarları için, istenen yer ve zamanda özel kuvvetler, deniz, deniz piyade ve hava gücünden müteşekkil müşterek bir kuvvetin sevkine ve konumlanmasına imkan tanımak” şeklinde özetlemek mümkün. Bu nedenle Türkiye, TCG Anadolu görev kuvvetiyle kendi yakın coğrafyasının yanında 9 bin mil mesafeye uzanan ilgi alanı ve ötesinde müstakil bir harekat icra edilebilir. Ayrıca bu tip kabiliyetlerin caydırıcı bir işlevi olduğunu da unutmamak gerekir.
Türkiye böyle bir ihtiyacın en güzel örneğini 2020’de Libya’da tecrübe etti. Türk Hava Kuvvetlerinin uçuşta geçen süre ve görev yükünün kısıtlılığı nedeniyle icra ettiği görevler sınırlı kaldı. Nitekim Libya’da görev ifa etmek için F16’ların en az altı saat havada kalması, bu kapsamda en az iki defa yakıt ikmali yapması ve bu esnada önleme yapabilecek tehditlere mukabelede bulunması gerekiyordu. Bu nedenle siyasi hedefin gerçekleşmesinde askeri kabiliyetlerin geliştirilmesi çabaları hızlandırıldı.
Gemiye konuşlandırılacak S/İHA’lar düşük radar izi ve uzun menzilli hassas mühimmat kullanma kabiliyeti nedeniyle TCG Anadolu gemisini emsallerinden ayırıyor. Ayrıca Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir’in geçtiğimiz günlerde açıkladığı arayıcı başlığa sahip loitering mühimmatın ve hava savunma sistemlerinin gemiye entegrasyonu önemli kazanımlar. ABD’nin Türkiye’yi F-35 programından çıkarmasıyla oluşan boşluğun Türk SİHA’larıyla doldurulması ise müthiş bir siyasi anlama sahip. Ayrıca gemiye konuşlandırılacak S/İHA’ların hem taarruz hem de istihbarat görevleri icra edebilmesi mümkün. Gemiye konuşlandırılacak taarruz helikopterlerinin ateşle manevra icra edebilmesiyse müthiş bir yetenek. Türk Deniz Kuvvetleri için üretilen yeni tip milli mühimmat ise geminin bekasına maliyet etkin katkılar sağlıyor.
Tüm bu olumlu gelişmelere rağmen unutulmaması gereken husus TCG Anadolu tipi gemilerin münferit değil görev kuvvetleri şeklinde teşkil edilmesi. TCG Anadolu gemisine denizaltı, lojistik, hava savunma, muharip veya mayın arama gibi diğer tipte gemilerin eşlik etmesi gerekmekte. O halde Türk Deniz Harp programı tamamlandığında Türk Mavi Vatanı’ndan okyanuslara açılmak ve müttefik ülkeler ile birlikte veya müstakil görev icra etmek artık mümkün olacak. Şüphesiz böyle bir kabiliyet NATO görevlerini de destekleyecek nitelikte.
Enver Ünal Lider ELD Mühendisi, E. Dz. Kd. Alb.
Önemli siyasi, askeri, ekonomik gelişmelerin yaşandığı ve askeri güç destekli diplomasinin ön plana çıktığı çağımızda deniz gücünün kullanımı ve donanma stratejileri önemli araçlar olarak ortaya çıkmaktadır. Geleneksel tehditlere karşı ülke savunması maksatlı kullanımın yanında devletler arası rekabet ve güç gösterisinde, asimetrik tehditlere karşı deniz güvenliğinin sağlanmasında, sınırlandırma ihtilaflarının bulunduğu deniz alanlarındaki ekonomik çıkarların korunmasında ve denize mücavir afet bölgelerinde insani yardım faaliyetlerinin yürütülmesinde deniz stratejisi ve bu kapsamda bir milli güç unsuru olarak deniz kuvvetleri aktif rol üstlenmektedir.
Türk Deniz Kuvvetlerinin “Ana vatanda güvende olmak için denizde güçlü olmak, dünyada söz sahibi olmak için tüm denizlerde var olmak” stratejik hedefi doğrultusunda milli güce dayalı etkin bir deniz gücüne sahip olunması ve bu kuvvetin dünya denizlerinde Türkiye’nin alaka ve menfaatlerini elde edecek şekilde kullanılması açısından TCG Anadolu büyük önem taşımaktadır.
TCG Anadolu’nun hizmete girmesiyle birlikte mevcut yetenekleri ile halihazırda “orta ölçekli bölgesel güç aktarım yeteneğine sahip deniz kuvveti” olan Türk Deniz Kuvvetleri “orta ölçekli küresel güç aktarım yeteneğine sahip deniz kuvveti” kategorisine yükselmiş olacaktır. Bu kapsamda ana vatandan uzak deniz alanlarında, milli ya da çok uluslu harekata aktif olarak katılabilme, TSK unsurlarını “orta ölçekli güç aktarım” konsepti içinde intikal ettirerek güç aktarımı/amfibi harekat yapabilme ve denizde komuta kontrol merkezi görevlerine destek olma yeteneği kazanılmış olacaktır.
TCG Anadolu sahip olduğu özelliklerle Deniz Kuvvetlerimize önemli bir kuvvet çarpanı olarak katılacaktır. Bu sayede 2015’te yayımlanmış “Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi” dokümanı ile öngörülen hedeflerden birine daha ulaşılmış olunacaktır.
Deniz kuvvetleri çatışma durumunda; erken ihbar-ikaz, keşif, gözetleme ve istihbarat ihtiyaçlarının karşılanması, deniz ulaştırma hatlarının açık bulundurulması ve korunması, harekat alanında deniz kontrolünün tesis edilmesi, karada konuşlu kritik hedeflerin imha edilmesi, bölge hava savunmasının desteklenmesi, güç aktarımı yapılması, gerektiğinde amfibi harekat icra edilmesi gibi faaliyetlerle müşterek harekata katkı sağlamaktadır.
Bu özellikleriyle deniz kuvvetleri barış, kriz ve çatışma durumlarının gereklerine göre uygun bölgelerde konuşlanarak şu görevleri icra etmektedir:
- Ana vatana yönelik tehlikeleri en uzak mesafede bertaraf etme
- İkili ya da çok uluslu iş birliği girişimlerini destekleme
- İlişkilerin geliştirilmesine ve bölgesel/küresel istikrarın idamesine katkı sunma
- Etkili bir kriz yönetiminde oynadığı rol ile diğer aktörlerin davranışlarını şekillendirme
- Deniz hak ve menfaatlerini koruma
Bir ülkenin deniz kuvvetlerini kullanma şekli o ülkenin dış politika karakterini ortaya koymaktadır. Deniz kuvvetlerinin görev spektrumu aşağıdaki görev türlerini içermektedir:
- Deniz kontrolü ve güç intikali
- Denizden karaya darbe harekatı
- Denizlerin serbestçe kullanımının engellenmesi ve deniz ulaştırmasının korunması
- Deniz güvenlik harekatı ve yetki alanlarının kontrolü
- Bayrak ve varlık gösterme, barışı destekleme harekatı
- Muharip olmayanların (sivillerin) tahliyesi harekatı
- İnsani yardım, doğal afet ve arama-kurtarma harekatı
TCG Anadolu sahip olduğu özelliklerle belirtilen tüm görevlerin yerine getirilmesinde önemli bir platform olarak ulusal güvenlik ve savunmaya azami düzeyde katkı sağlayacaktır.
Sibel Düz SETA
TCG Anadolu’nun (L-400, çok maksatlı amfibi hücum gemisi) inşa serüveni 2016’da başladı. Bu projeyi LCM (mekanize çıkarma aracı), ZAHA (zırhlı amfibi hücum aracı), LCVP (zırhlı personel taşıma aracı) vasıtaları ile taarruz helikopterleri, çok maksatlı orta yük nakliye helikopterleri, havadan erken ihbar helikopterleri, genel maksat helikopterleri ve gemiye konuşlu insansız hava araçlarının etkin kullanımını hedefleyen bir prestij projesi olarak nitelendirmek mümkün.
TCG Anadolu, tabur büyüklüğünde bir muharip kuvveti barındırabilmesi hasebiyle bir ileri üs niteliğinde TSK’nın operasyonel elastikiyetine katma değer katacak. Öyle ki olası çıkarma harekatlarında mobil bir üs vazifesi görecek olan TCG Anadolu, çıkarma unsurlarının sevki, unsurlara yakın hava desteği, NATO ve BM görev gruplarında komuta kontrol görevleri icra edebilecek; Deniz Kuvvetlerinin klasman atlayarak küresel güç aktarım kabiliyetine sahip bir kuvvete dönüşmesini tescilleyecektir. Bu bağlamda NATO ve BM görevlerinde de Türkiye’nin rolünü yükselten bir prestij platformu olduğunu vurgulamak gerekir.
Hatırlanacağı üzere NATO tarafından Libya’ya yönelik olarak başlatılan NATO Birleşik Koruyucu Harekatı’na (Operation Unified Protector, OUP) TSK unsurları da iştirak etmişti. TSK’nın dört fırkateyn, bir denizaltı, bir lojistik destek gemisi, altı F-16 hava savunma uçağı, iki KC-135 tanker uçağı, özel kuvvet karargah personeli ile gemilerde konuşlu helikopterler, su altı taarruz (SAT), amfibi ve su altı görev timleri ile katılım sağladığı operasyon sırasında yaşanılan zorluklar, benzer bir insani yardım ve tahliye operasyonunda Türk Deniz Kuvvetlerinin nitelikli bir hava gücüne ne ölçekte ihtiyaç duyabileceğini göstermiş oldu. Nitekim yakın zamanda gerçekleşen Kahramanmaraş depremlerinde de insani operasyonlarda askeri ve savunma teknolojileri kapasitesinin önemi bir kez daha ortaya çıktı.
Öte yandan TCG Anadolu’nun hem barış hem de savaş zamanlarında icra edebileceği farklı görev profilleri ve barındırdığı hava platformları Türk Deniz Kuvvetlerinin hava gücü kapasitesini önemli ölçekte etkileyecektir Bilindiği üzere geminin uçuş güvertesinde 10 helikopter veya 11 SİHA konuşlandırılabilecek, hangarda ise 19 helikopter veya 30 SİHA taşınabilecektir. Bu hava platformları arasında Türk havacılık sektörü adına öncül platformlar olan kanatları katlanabilen Bayraktar TB3 SİHA, muharip insansız uçak sistemi Bayraktar KIZILELMA ve HÜRJET hafif taarruz uçağı yer alıyor.
Hatırlanacağı üzere Türkiye’nin F-35 Lightning II programından çıkarılması, TCG Anadolu’nun Mart 2021’de insansız muharip hava araçları ile donatılması kararına vesile olmuştu. Mobil güverteye iniş yapabilmek için güçlendirilmiş bir gövde tasarımı ve iniş takımına sahip olan hatta katlanabilir kanat aerodinamik tasarımı bu ihtiyaca yönelik şekillendirilen TB3 projesi de bu vesileyle öne sürülmüştü. TCG Anadolu’nun mühendislik serüveni bu bağlamda Türkiye’nin ulusal güvenlik ve savunma stratejisine yönelik tasavvurlarından da yola çıkarak öğretici bir ders niteliğinde. Yerlilik oranı yaklaşık yüzde 70 olan projenin başta silah sistemleri ve savaş yönetim sistemi olmak üzere elektronik harp sistemleri, kızılötesi arama ve takip sistemi, elektro optik arama sistemi, lazer ikaz sistemi, torpido savunma sistemi, radarlar, muhabere sistemleri, seyir sistemleri ve bilgi dağıtım sistemleri yerli ve milli sanayimiz tarafından geliştiriliyor. TCG Anadolu bu teknik donanımları sayesinde amfibi harp, güç aktarımı, alternatif helikopter/SİHA gemisi, bayrak gösterme, insani yardım, tahliye operasyonları, arama kurtarma faaliyetleri, doğal afet ve tıbbi destek vazifeleri icra edilebilecek. TCG Anadolu, Türkiye’nin caydırıcılığını güçlendiren, askeri güç projeksiyonunu nitelendiren projelerde alternatif ve yerli çözümlerin önemini, ulusal güvenlik ve savunmanın bağımsızlığını simgeleyen bir sembol aynı zamanda.
