Türkçe dilinde saÄŸlık hizmetlerinde tercümanın nasıl kullanılacağı ile ilgili rehber bir metin maalesef henüz yoktur. Ülkemizde artık Ä°ki milyona yakın Suriyeli yaşıyor. Bu kiÅŸilere saÄŸlık hizmeti verirken, tercüman kullanımı sunulan saÄŸlık hizmetinin niteliÄŸini ve kalitesini etkileyebilir.

Ruh saÄŸlığı alanında tercüman kullanımım ile ilgili tecrübelerim Åžanlıurfa’da beÅŸ yıl çalıştığım dönemde oluÅŸtu. Hastalarımızın yaklaşık %15- 20’si ile baÅŸka birisinin tercümesi aracılığı ile konuÅŸuyorduk. Bu dönemde tercümenin tanı ve tedavi sürecine etkisi üzerine düÅŸünmeye baÅŸlamıştım.

Kültürel psikiyatri / psikoloji alanı, saÄŸlık hizmetinin hem hizmeti alanın hem de verenin kültürel özelliklerinden etkilendiÄŸi uzun zamandır vurgulamaktadır. Yani saÄŸlık personelinin hizmet verdiÄŸi insanların yaÅŸam biçimlerine, inanışlarına, geleneklerine, beslenme biçimlerine yönelik bilgiye sahip olması, o kültüre duyarlı olması beklenir. Bu sebeple saÄŸlık çalışanlarımızın Suriye Kültürü ile ilgili bilgili olmalarını ve kültürel kodlara saygılı davranmalarını saÄŸlamak gerekir.

En iyi uygulama, saÄŸlık hizmetini o kiÅŸiyle aynı dilde konuÅŸanın vermesidir. EÄŸer saÄŸlık hizmeti veren hastanın/baÅŸvuranın dilini biliyorsa o dili kullanmalıdır. Projelerde Suriyeli saÄŸlık çalışanlarını eÄŸiterek, hizmetleri onlar üzerinden vermek en iyi uygulamadır.

EÄŸer Arapça saÄŸlık hizmeti verecek kiÅŸi bulunamıyorsa tercüman kullanımı kaçınılmazdır. Tercümanlar mümkünse saÄŸlık konusunda eÄŸitim almış, saÄŸlık terminolojisini bilen, hastayla nasıl iliÅŸki kurulacağı eÄŸitimini almış sertifikalı kiÅŸiler olmalıdır.

EÄŸer saÄŸlık alanında tercüman sertifikası almış kimseler bulunamıyorsa, ekibin içine alınan tercüman, saÄŸlık ekibi tarafından pratik ortamda yetiÅŸtirilmelidir. Özellikle sır saklamak, aşırı duygusal tepkiler vermemek, saygılı davranmak konusunda eÄŸitim vermek gerekir. Sürekli geri bildirim sayesinde bu kiÅŸiler pratik içinde yetiÅŸtirilmiÅŸ olur.

EÄŸer ekipte tercümanlık yapacak kiÅŸiler yoksa, dilimizi bilen bir aile yakını tercüman olarak kullanılabilir. Urfa’daki gözlemim aile üyelerinin tercümanlığı utanma, aile sırları, ailedeki hiyerarÅŸi gibi nedenlerle genellikle olumsuz sonuçlara yol açmaktadır.

SaÄŸlık hizmeti verenlerin dikkatli olmaları gereken konulardan biri, muhataplarının tercüman deÄŸil hasta olduÄŸudur. Bu sebeple, göz kontakları tercümana deÄŸil, hastaya yönelik olmalıdır. Hasta konuÅŸurken de beden dilleri hastaya yönelik olmalıdır. Yoksa hasta ile baÄŸ kurmaları zorlaÅŸabilir.

Tercümanla saÄŸlık hizmeti verirken en önemli sorunlardan biri, hastanın ifadelerindeki kayıptır. Bunu ilk defa hasta bir dakika konuÅŸurken tercümanlık yapanın ifadeleri 20 saniyeye sığdırdığına ÅŸahit olduÄŸumda anlamıştım. Tercümana hastanın söylediklerini tamı tamına çevirmesi üzerine tekrarlayan uyarılar yapmak gerekir. Tercümanlık iÅŸinde profesyonel olmayanlar, hastaların ifadelerini kısaltıp, adeta yeniden bir forma sokarak, özetleyerek, anlatma eÄŸiliminde olabilirler.

Tercümanın görüÅŸme odasında oturduÄŸu yer de önemlidir. Üçgen ÅŸeklinde oturma düzeni olabilir. Tercüman hekim veya terapist ile hasta arasına girmemiÅŸ olur. Üç kiÅŸide birbirini gözlemlemiÅŸ olur. EÄŸer hastaya fiziksel muayene yapılacaksa, tercümanın hastanın bedenini görmemesi gerekir. Çünkü bedeni görmek ancak hekim için meÅŸru sayılır.

Hasta ile hekim arasındaki dil sorunu iyi bir tercüman ile çözülemezse, hekimler normalden daha fazla tahlil isteme eÄŸiliminde olmaktadırlar. Bir nevi dil engelini daha fazla tıbbi tahlil yaparak gidermeye çalışabilirler.

Suriyelileri toplumsal hayatımıza entegre edebilmek için teknik düzeyde çalışmalar yapmak lazım. Tercümanlık bu iÅŸlerin küçük parçalarından biri.

[Star, 16 Mart 2015]