Siyasi tarihimize bundan hemen hemen altı yıl önce giren ve o günlerden beri müesses nizam nazarında etkili bir toplumsal muhalefet aracı olduÄŸuna inanılan(1) ; ancak ortaya çıkışından itibaren birkaç aylık miadı olduÄŸu Temmuz 2007 seçim sonuçlarıyla tescillenen Cumhuriyet Mitingleri, geçtiÄŸimiz günlerde MHP tarafından, formatı biraz da deÄŸiÅŸtirilerek tekrar hayata geçirildi. MHP’nin, daha çok ulusalcıların tekelindeymiÅŸ gibi görünen Cumhuriyet veya Bayrak mitinglerini neden ödünç alma gereÄŸini hissettiÄŸi incelenmeye deÄŸer. Ancak öncelikle Müesses Nizam’ın bu ritüelini kısaca hatırlamakta yarar var.

CUMHURÄ°YET MÄ°TÄ°NGLERÄ°’NÄ°N 5N 1K’SI

Mitingler, 2007 yılındaki CumhurbaÅŸkanlığı seçimi öncesinde, Recep Tayyip ErdoÄŸan veya Milli GörüÅŸ geleneÄŸinden gelen baÅŸka bir politikacının cumhurbaÅŸkanlığı adaylığının önüne set çekmek amacıyla planlanmış ve hayata geçirilmiÅŸti. Mitingleri düzenleyen, düzenlenmesine katkı saÄŸlayan, mitinglere konuk olarak gelen aktör profilinde ise geniÅŸ bir muhalif yelpazenin varlığı söz konusuydu. Ağırlıklı bir ÅŸekilde zamanın merkez sol partilerinin genel baÅŸkanları veya bu partilerin önemli isimleri, sol tandanslı sanatçılar, rektörler, çeÅŸitli STK temsilcileri, YaÅŸar Okuyan gibi saÄŸ tandanslı birkaç politikacı ve çeÅŸitli medya kuruluÅŸları, ulusalcılık ortak paydasında buluÅŸmuÅŸlardı.

Cumhuriyet Mitingleri’nin ne anlama geldiÄŸi, neden ve kimler tarafından organize edildiÄŸi hakkındaki soruların bir üst paragraftaki kısa cevapları, demokratik bir hak olarak toplantı ve gösteri yapma özgürlüÄŸüne iÅŸaret eder ki; bu, temsili demokrasilerde kitlelerin herhangi bir sosyo-politik olay veya olgudan duydukları memnuniyetsizliÄŸi dile getirmede önemli bir enstrümandır. Ancak Cumhuriyet Mitingleri’nin ikili sacayağından biri olan bu sivil inisiyatifinin yanı sıra, diÄŸer sacayağı olan ince toplum mühendisliÄŸini görebilmek için bu kısa tanım sorularından daha fazlasına ihtiyaç var. Bu baÄŸlamda mitinglerin yapıldığı mekânlar, nasıl gerçekleÅŸtirildikleri, diÄŸer bir ifadeyle kitle mobilizasyonunu saÄŸlayan unsurlar ve son olarak mitinglerin zamanlaması madolyonun öteki yüzünü görmeye olanak saÄŸlıyor.

Bu baÄŸlamda, Cumhuriyet Mitingleri’nin baÅŸta Ankara, Ä°stanbul ve Ä°zmir gibi Türkiye’nin üç büyük metropolünde gerçekleÅŸmesi tabii ki tesadüfi deÄŸildi. Türkiye’nin en kalabalık ve kozmopolit popülasyonuna sahip bu kentlerde, kitleleri rahatça mobilize edecek büyük meydanlar olduÄŸu da hesaba katıldığında; ayrıca mitinglerin içeriÄŸine bir de zamanın sosyal medyasında dolaşıma sokulan hükümet karşıtı popüler kara mizah ve Türkiye’de her zaman popülist rant kapısı olarak görülebilecek “Laiklik elden gidiyor!” manipülasyonu zerk edildiÄŸinde, “ses getirecek” kalabalıkların oluÅŸması zor olmadı. Zira mitingler sonrasında, mitinglerin içeriÄŸinden çok metrekare başına kaç kiÅŸi düÅŸtüÄŸüne dair bir nicelik fetiÅŸizminin(2) kamuoyunu o günlerde epey meÅŸgul etmesi, Cumhuriyet Mitingleri’ni, öfkeli kitlelerin varlığının sadece sayı bazında hatırlandığı geçmiÅŸ toplumsal olaylar olarak anımsanmasına da sebep oldu. DiÄŸer yandan Cumhuriyet Mitingleri zamanlamasıyla da manidardı. Mitinglerin gerçekleÅŸtirildiÄŸi Nisan ayının sonunda dönemin Genelkurmay BaÅŸkanı YaÅŸar Büyükanıt tarafından gelen e-muhtıra da hesaba katıldığında, mitinglerin bürokratik itici güçlerinden birinin de asker olduÄŸu açıktı. Toparlayacak olursak, Cumhuriyet Mitingleri gerçekleÅŸtikten 10 gün sonra Abdullah Gül’ün AK Parti’nin CumhurbaÅŸkanı adayı olarak açıklanması, dönemin muktedirlerinin mitinglerden istediÄŸi verimi alamamasını göstermiÅŸti. Zira Gül’ün adaylığının ardından gelen 27 Nisan e-Muhtırası ve sonrasında cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde ‘geleneÄŸin icadı’ olarak 367 kararı, Cumhuriyet Mitingleri’nden güç alan ‘müesses nizam’ın, gücü yetmediÄŸinde oyunu demokrasi dışı müdahalelerle devam ettirme arzusundaki eylemleri olarak siyasi tarihimizde kayda geçmiÅŸ, böylece Cumhuriyet Mitingleri’nin gücü de tartışılır olmuÅŸtu.

6 Yıl Sonra Aynı Kurgu, Farklı Ä°çerik: MHP’nin “Milli DeÄŸerleri Koru ve YaÅŸat” Mitingleri

Müesses Nizam’ın, 6 yıl önce 367 kararı ve 27 Nisan e-Muhtırası’na toplumsal meÅŸruiyet devÅŸirme kaynağı olarak gördüÄŸü Cumhuriyet Mitingleri’ni, ÅŸimdilerde MHP, Kürt meselesinde yeni çözüm sürecine karşı olan duruÅŸuna aynı ÅŸekilde toplumsal meÅŸruiyet devÅŸirmek için, içeriÄŸini de biraz deÄŸiÅŸtirerek yeniden iÅŸlevselleÅŸtirmeye çalışıyor. Hatırlanacak olursa; yeni yılla birlikte baÅŸlayan Kürt meselesinde yeni çözüm sürecine başından beri karşı olan MHP, 11 Åžubat 2013 tarihli BaÅŸkanlık Divanı toplantısında aldığı kararla(3) yurt sathında bir dizi miting gerçekleÅŸtireceÄŸini deklare etmiÅŸti. “Milli DeÄŸerleri Koru ve YaÅŸat” adı verilen bu mitingler kapsamında, Bursa’da “KuruluÅŸ” ve Ä°zmir’de “Bayrak” mitingi gerçekleÅŸtirildi. DiÄŸer mitinglerin temaları ve yapılacağı ÅŸehirler ise ÅŸöyle: Adana “Vatan” Mitingi, Erzurum “Birlik” Mitingi, Konya “Türkçe” Mitingi, Elazığ “KardeÅŸlik” Mitingi, Ä°stanbul “Demokrasi” Mitingi, Samsun “KurtuluÅŸ” Mitingi, Ankara “Türkiye” Mitingi.

KURULUÅž VE BAYRAK MÄ°TÄ°NGLERÄ°

MHP “Milli DeÄŸerleri Koru ve YaÅŸat” mitinglerinin ilkini 23 Mart’ta Bursa’da “KuruluÅŸ” temasıyla, ikincisini ise 20 Nisan’da Ä°zmir’de Bayrak temasıyla gerçekleÅŸtirdi. Bahçeli her iki mitingde de çözüm süreciyle ilgili olarak hükümeti eleÅŸtirmeye baÅŸlamadan önce, mitingin temaları ve mekânlarıyla ilintili olarak duygu yükü ağır bir konuÅŸma yaparak, bu konuÅŸmada sıklıkla tarihsel ve sembolik referanslarda bulundu. Bursa’daki konuÅŸmasında romantik bir Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu güzellemesi, parlak ve ÅŸanlı bir ortak tarih vurgusu yaptı. Benzer bir ÅŸekilde Ä°zmir’deki mitingde ise Bahçeli, konuÅŸmasının uzun bir bölümünü bayrak üzerine ve Bursa’ya göre daha seküler bir milliyetçi diskur üzerine kurdu.
Bu baÄŸlamda Bahçeli’nin “Milli DeÄŸerleri Koru ve YaÅŸat” mitinglerinin amacının sadece Kürt meselesindeki yeni çözüm sürecine karşı hükümeti eleÅŸtirme eksenli olmadığını; aynı zamanda MHP’nin bu mitinglerle birlikte farklı bölgelerdeki toplumsal tabanlarının farklı ideolojik kodlarına raÄŸmen, onları yeni çözüm süreci karşıtlığında bir araya getirme çabası olarak okunabilir. Bu baÄŸlamda mitingler, MHP’nin daha çok tepkisellikten beslenen seküler milliyetçi tabanı ile muhafazakâr milliyetçi geleneksel tabanı arasında partiye, siyaset yapma gerilimini azaltma ÅŸansı tanıdı. Ancak görünen o ki, MHP’nin pragmatik bir kaygıyla sarıldığı mitinglerin fayda-maliyet analizi yeterince yapılmamış gözüküyor. Zira MHP, bir felaket tellalı edasıyla farklı toplumsal tabanlarını çözüm süreci karşısında konumlandırmaya çalışıyor. Bu durum, toplumun geniÅŸ kesimlerinden kerhen veya açıktan onay almış “Barış Süreci”nin hegemonik söylemi karşısında, sürece karşı duruÅŸu bizzat MHP tarafından keskinleÅŸtirilen partinin toplumsal tabanlarını daha da marjinalize edebilir. Zira yaklaşık altı yıl önce bu fayda-maliyet analizini iyi bir ÅŸekilde yapamayan CHP’nin, bugün “Yeni CHP” olması için ulusalcılıktan uzaklaÅŸma çabalarının beyhude kalmasının altındaki temel nedenlerden birini hatırlamakta fayda var. ÖrneÄŸin; Atatürkçü DüÅŸünce DerneÄŸi (ADD), ÇaÄŸdaÅŸ YaÅŸamı Destekleme DerneÄŸi (ÇYDD), Türkiye Gençlik BirliÄŸi (TGB) gibi CHP’ye yakın duran STK’ların Cumhuriyet Mitingleri’nden sonra ulusalcı tonlarının sertleÅŸmesi CHP’deki deÄŸiÅŸim sürecini kısmen etkileyerek, partinin ulusalcı damarından kolay kopamayışını açıklayan sebepler arasında yer alıyor. Dolayısıyla MHP’nin miting stratejisini bir kez daha gözden geçirmesinin, en azından CHP ve Cumhuriyet Mitingleri tecrübesi göz önüne alındığında parti ve tabanı lehine bir durum olabileceÄŸi ortadadır.