ABD’nin en büyük 16. bankası olan ve yaklaşık 200 milyar dolarlık varlığa sahip Silikon Vadisi Bankası’nın (SVB) iflası yavaş yavaş mı yoksa aniden mi oldu? İşte bu sorunun cevabı banka müşterilerinin en çok merak ettiği sorulardan biri.

2008 yılı ekonomik krizi hala herkesin aklında. Bu dönem ABD ve tüm dünya için ekonomik açıdan büyük bir buhran dönemiydi. Amerika'da yaşanan 'Mortgage' krizinin ardından bütün dünya zor bir dönem geçirirken, aralarında ABD'nin en büyük 4.yatırım şirketi olan Lehman Brothers'ın da yer aldığı büyük şirketler batmıştı.

Tarihler 8 Mart’ı gösterdiğinde ise bu kriz döneminin ardından o günleri hatırlatan banka iflasları gerçekleşti. Önce Silikon Vadisi Bankası, iki gün sonra Signature Bankası’nın iflasları ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC) tarafından açıklandı.

ABD Hazinesi, FED ve FDIC, 12 Mart’taki ortak açıklama ile tüm mevduat sahiplerinin parası için güvence verdi. Fakat, banka için herhangi bir kurtarma paketi olmayacak. ABD Başkanı Biden ise yatırımcılar için oldukça zorlu geçen hafta sonunun ardından yaptığı açıklamada soru almadı, “Bankacılık sistemimiz güvende” demekle yetindi.

Peki, bu bankalar neden iflas etti, 2008 kriziyle karşılaştırılabilir mi? Sabancı Üniversite'nden Ekonomist Dr. Bilal Bağış ile konuştuk.

Bağış, öncelikle iflasların merkezinde olan sorunları sıralıyor ve çöküşlerin ardındaki nedenler için bir çerçeve oluşturuyor…

“Pandemi sonrası likidite bolluğu ve teknoloji sektöründeki patlamanın getirdiği mevduat akışı, pandemi dönemindeki düşük faizlerin yönlendirdiği uzun vadeli tahvil ve MBS’ler, son 1 yılın faiz artışları ve faiz riski, bilanço ve risk yönetimi ile ilgili sorunlar” diyor Bağış..

“Bankaya risk sermayelerinin parası park etmişti”

Bağış, pandemi döneminde bankaya gelen yatırımların rekor seviyelerde olduğunu söylüyor.

“SVB’ye yeni nakit girişlerinin özellikle de pandeminin ortasında 2020 ve 2021’de zirve yaptığı biliniyor. Sadece bu dönemde 130 milyar dolarlık yeni mevduat girişi olmuş. Bu mevduat akışının çoğu da startuplar ve risk sermayelerinin parası. Yeni şirketler, startuplar ve girişim sermayeleri, mevduatlarını bu bankaya daha yoğun olarak park etmeye başladılar.”

“Finansın temel kurallarından biri çiğnendi”

2008’den sonra yıkılan ilk büyük banka Silikon Vadisi... Bu durumda akıllara gelen o dönemki krizle bugünkü arasındaki iflasların ilgisi oluyor. Bağış, 2008’deki gibi sistematik bir bankacılık riskinin olmadığını belirtiyor ancak SVB’nin varlıklarının faiz riskine maruz bırakıldığına dikkati çekiyor.

“SVB, daha çok teknoloji girişimleri ve risk sermayesi ile iş yapar. Bu teknoloji firmalarının çoğu da hem 2020’deki parasal genişlemeden iyi fon çektiler, hem pandemi nedeniyle çok hızlı büyüyerek yeni yatırımcı çektiler. Pandemi dönemindeki bu karlar ve yeni sermaye de teknoloji girimlerinin ana bankası SVB’ye aktı.

SVB’nin risk yönetimi sürecinde finansın temel kurallarından biri çiğnendi. Tüm yumurtalarınızı aynı sepete koymamalısınız. Tobin’in Nobel ödülünden hemen sonra, ancak SVB’nin kuruluşundan önce meşhur ettiği temel bir yatırım prensibi 'yumurtaları ayrı sepetlere koyma' kuralına uyulmadı. SVB’nin varlıklarının haddinden fazlası, faiz riskine maruz kaldı.”

“FED, 16 Mart 2022’den bu yana yaklaşık olarak bir yılı aşkın süredir faiz artışlarını devam ettiriyor ve bu da finansal krizi tetikliyor” diyor Bağış. Öyle ki, bankadan mevduatların hızla çekildiğini belirtiyor.

“SVB, Silvergate, ardından 12 Mart’ta yine kirpto para piyasasına yoğunlaşan Signature Bankası… Hepsinde de bankaya hücum vardı. Örneğin, SVB’de, sadece 9 Mart’ta bankadan 42 milyar dolar mevduat çekilmişti.”

“Faiz riski ABD’de yüksek seviyede”

Peki, FED’in faiz kararları neden finansal bir risk taşıyor? Bağış, faiz artışlarının bankalardan mevduat çekimlerini artırdığına yani insanların paralarını bankalardan çektiğine işaret ediyor.

“SVB temelde faiz riskine fazla maruz kaldığı için çöktü. Ayrıca bu risk, bugün, özellikle de ABD’de tarihi yüksek seviyelerde. Faiz artışlarının getirdiği bankaya hücum ve mevduat çekme dalgası ve faiz artışlarının getirdiği varlık fiyat düşüşleri yüksek seviyelerde.

SVB, bu iki faktörden ciddi anlamda etkilendi. Müşteri portföyü de bu süreci çok daha kötü etkiledi.”

“Günah keçisi FED’in kendisi olmalı”

Bağış, “Enflasyonla mücadele amacıyla çok hızlı FED faiz artışları tüm sorunun merkezinde” diyor ve “dolayısıyla da bir günah keçisi aranacaksa, bu kesinlikle FED’in kendisi olmalı” diye ekliyor. Ancak, Fed bu konuda yalnız da değil.

“Tıpkı 2000 öncesi de-regülasyon sürecinde olduğu gibi, bu defa da Trump hükümeti, bölgesel ve nispeten daha küçük bankaların bazı regülasyonların dışında kalmasının önünü açtı.

2018’de Dodd-Frank regülasyonlarının delinmesinin önünün açılması acı bir tecrübe sundu.

Lehman ise çok farklı bir yapıdaydı. Riskli yatırımlar yapmasına izin verilen bir yatırım bankasıydı. SVB’yi Washington Mutual ile karşılaştırmak daha doğru olur. Benzer bir Lehman anına varıldığından bahsetmek ise zor.”

Peki, teknoloji şirketleri ve kripto sektörü nasıl etkilendi?

SVB, ABD’deki risk sermayesi tarafından fonlanan teknoloji girişimcilerinin neredeyse yarısından fazlasına hizmet veriyordu. Yani Silikon Vadisi girişimcilik ekosisteminin favori bankasıydı. Bağış, teknoloji sektörü ve girişim ekosisteminin, startup bankası olarak uzmanlaştığını söylüyor.

“Yüksek faizler, teknoloji sektörünü ve bu sektörün finansmanını da zorlaştırır. ABD’deki risk-sermayesi tarafından fonlanan girişimlerin yarısının bu batıştan bir şekilde etkilenmesi bekleniyordu.

Teknoloji, girişimcilik ekosistemi ve inovasyon sektörü ile birlikte risk sermayesi ve finansal piyasalar da ciddi anlamda etkilendi. Hisse senedi piyasalarında ciddi düşüşler gözlendi.

Kripto sektörüne de yansımaları olacaktı. SVB’nin çöküşü, USDC (ikinci büyük sabitcoin) gibi stablecoinler üzerinden (çatı şirket Circle’ın SVB’de mevduatı vardı), kripto piyasaları da vurabilirdi. Dikkat etmekte fayda var. Nitekim ilk bulaşıcı etkilerden biri de bu piyasada gözlendi.”

"Kurtarma adımı ciddi tepkiyle karşılaşır"

ABD Hazinesi, herhangi bir kurtarma olmayacağını açıklamış durumda. "Zaten 2008’deki Bankacılık Krizi sonrası yeni bir kurtarma adımı ciddi bir tepki ile karşılaşırdı" diyor Bağış ve ekliyor "Siyasetçiler ve politika yapıcılar bunu göze alamazlardı."

"Bankalar yerine, bu defa, müşterilerin ve küçük yatırımcıların korunmasına odaklanılacak gibi görünüyor. Bunun için de bankanın veya varlıklarının satışının bir an önce tamamlanması gerekiyor.

Pazartesiden itibaren 250 bin dolarlık sigorta kapsamındaki mevduat ödemeleri yapılacak. Diğer mevduat için ise satış süreci beklenecek. Hafta sonu, ABD’de regülatörler satış işlemleri ve teklifler için yoğun çalıştılar. Muhtemelen zaman kaybetmeden bu işi halletmeye çalışacaklar."

"Güvence verilerek sorun aşılıyor"

Bağış, son olarak, ekonomiye ve Silikon Vadisi ruhuna fazla zarar vermeden meselenin halledilmesi, sürecin çözüme kavuşturulması gerektiğinin öneminden bahsediyor.

"SVB, sistemik olarak önemli bir banka "Too-big-to-fail" yani batmak için çok büyük şeklinde kabul edilmemesi en büyük risk faktörü olarak görülüyordu. Böyle de bir sorun vardı. Ancak, tüm mevduatlara güvence verilerek bu aşılıyor gibi şimdi."

 [TRT Haber, Benginur İkbal Akgül 14 Mart 2023].