1. Süreç nasıl işlemiştir?

Azeri gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması konusunda artık son düzlüğe gelindi. 30 Kasım 2019’da Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve birçok üst düzey katılımcının yer alacağı törenle Azeri gazının TANAP üzerinden Avrupa’ya bağlantısını sağlayacak istasyon açılacak.

İlk olarak 2011’de Azerbaycan ile Avrupa Birliği arasında imzalanan anlaşma neticesinde Azeri gazının Avrupa’ya transferi ile ilgili süreç başlamıştır. Ardından 2014’te Güney Gaz Koridoru projesinin temelleri Bakü’de atılarak inşa aşamasına geçilmiştir.

2012’de Güney Gaz Koridoru’nun Türkiye ayağı olan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı’na (TANAP) ilişkin Türkiye ve Azerbaycan hükümetleri arasında imzalanan anlaşma neticesinde söz konusu proje resmiyet kazanmıştır. Haziran 2018’de ise TANAP’ın açılışı yapılarak ilk gaz transferi gerçekleşmiştir.

Bölgedeki en büyük altyapı projesi konumundaki Güney Gaz Koridoru aktif olarak 30 Kasım’da hayata geçiyor. Projenin omurgası niteliğinde olan TANAP vasıtasıyla Azeri gazı Avrupa’ya ulaşıyor.

2. Güney Gaz Koridoru nasıl bir rota izlemektedir?

Toplam uzunluğu yaklaşık 3 bin 500 kilometre olan Güney Gaz Koridoru projesi Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP), TANAP ve Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) bileşenlerinden oluşmaktadır. Hazar Denizi’nden çıkartılan doğal gaz ilk olarak SCP aracılığıyla Azerbaycan ve Gürcistan rotasını takip ederek Türkiye’ye ulaşmaktadır. Sonrasında TANAP vasıtasıyla Türkiye’den geçen gaz TAP ile Yunanistan, Arnavutluk ve Adriyatik Denizi üzerinden İtalya’ya taşınacaktır.

30 Kasım’da yapılacak açılış töreniyle TANAP ile TAP birbirine bağlanacaktır. Güney Gaz Koridoru projesinin Avrupa ayağı olan TAP kapsamında toplam uzunluğu 878 kilometre olan doğal gaz boru hattının 550 kilometresi Yunanistan’dan, 215 kilometresi Arnavutluk’tan, 105 kilometresi Adriyatik Denizi’nden ve 8 kilometresi de İtalya’dan geçerek Azeri gazının Avrupa’ya transferi sağlanmış olacaktır.

3. TANAP nedir?

Kısa adı TANAP (Trans Anatolian Natural Gas Pipeline) olan Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı projesi Azerbaycan sınırları içerisinde bulunan Hazar Denizi’ndeki gaz sahalarından çıkarılan doğal gazın öncelikle Türkiye ve sonrasında Avrupa’ya transfer edilmesi için hayata geçirilen Güney Gaz Koridoru projesinin Türkiye ayağını oluşturmaktadır.

TANAP’ın Türkiye sınırlarındaki başlangıç noktası Ardahan-Posof ve çıkış noktası da Edirne-İpsala olarak belirlenmiştir. Söz konusu proje toplam yirmi il üzerinden geçerek Yunanistan sınırına ulaşmaktadır. Toplam uzunluğu 1.850 kilometre olan TANAP’ta yatırım tutarı ise yaklaşık 8 milyar dolar olarak hesaplanmıştır.

4. TANAP’ın Türkiye açısından önemi nedir?

TANAP bilindiği üzere Türkiye’nin en önemli uluslararası enerji projeleri arasında sayılmaktadır. Bu yönüyle söz konusu proje Türkiye’ye gerek bölgesel gerekse küresel enerji piyasalarında prestij kazandırmaktadır. TANAP’ta elde edilen başarı bölge genelinde benzeri projelerin yapılması açısından Türkiye’ye referans olma niteliğindedir. Dolayısıyla bu proje Türkiye’nin doğal gaz ticaret merkezi olma hedefi doğrultusunda oldukça önemli bir yere sahiptir.

Türkiye’nin enerji üssü olması noktasında hayati bir öneme sahip olan bu projeyle birlikte hem enerji maliyetlerinin düşmesine hem de ülkenin doğal gaza kesintisiz bir biçimde erişim sağlamasına katkı sunulmaktadır. Öyle ki TANAP vasıtasıyla gelen gaz Türkiye’nin dış tedarikçilerden ithal ettiği en ucuz doğal gaz olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca projenin Azerbaycan’la ortaklaşa yapılması ve her iki ülkenin tarihi kardeşlik bağları nedeniyle Türkiye’nin enerji arz güvenliği konusundaki endişeleri de azalmaktadır.

TANAP ile şimdiye kadar Türkiye’ye transfer edilen gaz miktarı 3 milyar metreküp seviyesinin üzerindedir. 2020’den itibaren TANAP üzerinden yıllık 6 milyar metreküp doğal gaz iletilecektir. 2023’te ise proje tam kapasiteyle çalışmaya başlayarak yıllık 16 milyar metreküp seviyesinde bir transfer hacmine ulaşılacaktır. Söz konusu gazın 6 milyar metreküpünün Türkiye’nin iç talebini karşılaması planlanırken 10 milyar metreküplük kısmı ise Avrupa’ya transfer edilecektir. Böylece Türkiye söz konusu projedeki aktif rolü sayesinde sadece kendisinin değil aynı zamanda Avrupa ülkelerinin de enerji arz güvenliğini artırmasında kilit rol oynayacaktır.

5. Avrupa’nın enerji arz güvenliğinin artırılmasında TANAP’ın rolü nedir?

Avrupa Kıtası’nın toplam yıllık doğal gaz talebi yaklaşık 500 milyar metreküp seviyesindedir. Bu yönüyle Avrupa giderek artan doğal gaz ihtiyacını güvenli, kesintisiz ve ucuz bir şekilde temin etmek adına Ortadoğu, Asya, Kafkasya ve Doğu Akdeniz bölgelerindeki enerji projeleriyle yakından ilgilenmektedir. Dolayısıyla söz konusu projelerden biri olan Güney Gaz Koridoru ve bu projenin Türkiye ayağını oluşturan TANAP Avrupa Kıtası açısından oldukça kritik öneme sahiptir.

TANAP’ın tam kapasiteyle çalışması ile birlikte yıllık 10 milyar metreküp doğal gaz Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınacaktır. Bununla beraber 2026’ya kadar hattın kapasitesinin ilave yatırımlarla birlikte yıllık 31 milyar metreküp seviyesine çıkartılması planlanmaktadır. Böylece Avrupa’ya yıllık 20 milyar metreküp gaz taşınabilecektir. Bu nedenle Avrupa (yukarıda bahsedilen) yüksek miktardaki doğal gaz tüketimini sürdürülebilir bir biçimde karşılayabilmesi adına TANAP gibi projelere önem vermektedir. Bu tarz projeler Avrupa’nın enerji arz güvenliğini artırmasına katkı sunacağından piyasalar tarafından yakından takip edilerek desteklenmektedir.