Suriye’de olumlu veya olumsuz ama mutat tablonun dışında hadiseler gerçekleşiyor. Yaklaşık 6 aydır devam eden Rus müdahalesinin ortaya çıkardığı saldırı halindeki rejim ve destekçilerine karşı savunma pozisyonundaki muhalefet, fırsattan istifade muhalefete saldıran rejim ve Rusya’nın aparatı PKK son 6 ayın genel tablosuydu. Fakat Putin’in ‘Rus güçlerini Suriye’den çekme açıklamasıyla birlikte Suriye’de yeni senaryoları konuşur hale geldik. Cenevre toplantılarının yapılmaya çalışıldığı bu günlerde, PKK’nın Suriye’nin kuzeyinde federal bir bölge ilan edeceği haberleri son dakika haberi olarak geçmeye başladı.
Bu üç gelişme birbiriyle oldukça ilişkili. Bundan yaklaşık 5 ay önce Moskova’da, birkaç gün önce BM Suriye Özel Temsilcisi De Mistura’nın danışmanı olarak atanan Vitali Naumkin ve Ortadoğu’dan Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Bogdanov’la aynı panelde konuşmacıydık. Panel ve sonrasındaki muhabbetlerde Ruslar, Suriye’deki müdahalelerinin uzun vadeli olmadığını hatta Rus bir uzman en fazla 6 ay civarında süreceğini söylüyorlardı. Bu açıdan baktığımızda Rusların çekilmesinin en azından Ruslar açısından ani olmadığını not etmek lazım. Seneler sürecek bir Rus müdahalesinin Rusya üzerinde oluşturacağı maddi ve manevi maliyet bir tarafa, Rusların Suriye’deki hazırlığı da buna çok müsait değildi.
Putin’in ‘görev tamamlandı’ açıklaması da çok tartışıldı. Aslında görev gerçekten de tamamlanmıştı; sorun ise tamamlanan görevin Putin’in bundan 6 ay önce açıkladığı görev olmamasıydı. DAİŞ’le mücadele için Suriye’ye müdahale ettiğini açıklayan Putin, geçtiğimiz 6 ay boyunca çok önemli bir şeyi yapmayı unuttu: DAİŞ’le mücadele etmek. Onun yerine açıklamadığı fakat asıl olarak kafasındaki amacı hayata koyma noktasında başarılı oldu. Yani görev tamamlandı. Peki neydi o görev? İdlib sonrası Hama kırsalı ve sahil hattını tehdit eder konuma gelen muhalefetin durdurulması ve geri püskürtülmesi, momentum yakalayan muhalefete karşı sahada dengelerin askeri olarak rejimin lehine değiştirilmesi ve Suriye’nin geleceğine dair yapılan siyasi müzakerelerde Rus tekelinin kurulması. Bütün bunları başaran Ruslar bu süreçte belki de kendilerinin de ummadıkları bir bonusu da elde ettiler. ABD’nin Suriye politikası, milim milim Rusya’ya yanaştı ve ikili Suriye’de neredeyse müttefik haline geldiler.
Cenevre ve federalizm de tam burada devreye giriyor. Rusların asıl gündemi Cenevre’de Suriye’yi şekillendirmek. Cenevre büyük oranda bir Rus inisiyatifi. Cenevre’de sonuç üretebilmek için çekilme ilanını yaptı. Zira muhalefetin şartlarından birisi buydu. Diğer taraftan ise anlaşamadığı noktalar bulunan Esed rejimine de ‘Cenevre’de şartlarımızı kabul et’ mesajı da gönderdi. Ruslar Esed’le federalizm ve İran’ın Suriye’deki geleceği konusunda aynı fikirde değil. Esed ve İran federalizm istemiyor; Ruslar federalizm için bastırıyor. Zira Ruslar birleşik Suriye’nin mümkün olmadığını, hatta Suriye’nin özellikle sahil kesiminin kendi işini göreceğini düşünüyor. Esed ise tüm Suriye’yi tekrar yönetme hayalinde; İranlılar ise Hizbullah’la bağı koparmama derdinde. Ruslar Şii milislerin Suriye ordusuna entegre edilmesini istiyor; İran ve Esed rejimi buna karşı. İran etkisi altındaki milislerin bağımsızlığından yana; Ruslar ise İran’ın nüfuzunu tırpanlamaya çalışıyor. Çünkü Rusların Suriye’deki müttefiki İsrail de yanı başında kontrolsüz İran destekli milis istemiyor.
Cenevre’ye Türkiye’nin baskısıyla davet edilmeyen PKK’nın böyle bir ortamda federalizm açıklamasında bulunması tesadüf değil. Cenevre’de Suriye şekillenirken PKK da de facto girişimlerle sahada mevzi kazanma uğraşı içerisinde. En büyük destekçisi ise federalizm konusuna açıkça sıcak bakan Rusya ile ‘tasvip etmiyoruz’ açıklaması yapsa da Rusya’yla paralel düşünen ABD. Fakat sorun şu: Eğer Rus uçakları gerçekten de Suriye’den çekilirse, PKK bırakın kuzey Suriye’de genişlemeyi ve federal yapı kurmayı, kontrol ettiği mevcut yerlerde bile sıkıntılar yaşayacak. Hava desteği olmadan perişan olan bir örgüt PKK. Bu kadar düşman biriktirdiği bir ortamda da ya muhalifler ya DAİŞ ya da federalizm kararı sonrası Esed rejimi, ki Kamışlı’da onlarla da çatışmaya girdiler, PKK’ya hayatı dar edebilir. Bu noktada ya Rusya PKK’ya hava desteği vermek için tekrar Suriye’ye gelecek ya da ABD uluslararası koalisyonun hava saldırılarını PKK’ya federal bir yapı kurdurmak için kullanıp PKK’ya hava desteği verecek. Yani Rus çekilmesinin, eğer hayata geçerse, en büyük çıkmazı PKK’nın federalizm hülyası.
Çekilmenin ne ölçüde çekilme olduğunu anlamak için Cenevre’nin gidişatını ve PKK’nın federalizm çabalarının sonuçlarını beklemek lazım. Gerekli gördükleri takdirde Ruslar, çekildikleri hızda tekrar Suriye’ye hava unsurlarını getirebilirler. Bu sebepten nereden bakarsanız bakın, Rusların şu anki hareketliliği stratejik bir çekilme, nihai bir çekilme olup olmayacağını İsviçre’deki ve Kuzey Suriye’deki şartlar belirleyecek.
[Akşam, 18 Mart 2016].
