Charlottesville’de geçtiğimiz hafta sonu yaşananlar Amerika’da ırk meselesinin ciddi bir ana fay hattı olarak kalmaya devam ettiğini ve daha da derinleştiğini gösteriyor. Trump’ın başkan seçilmesi sonrasında gerek göçmenler gerekse Müslümanlar üzerinden verilen kültür savaşları ve kimlik siyasetinin Amerikan iç siyasetinde daha belirleyici hale geldiği ve ırkçılığı körüklediği açık. Ancak Charlottesville’i sadece aşırı ırkçı grupların şiddeti çerçevesinde tartışmak yüzeysel olacaktır. Başkan Trump’ın harekete geçirdiği Beyaz Amerika’nın hiddetinin ırkçı gruplardan bağımsız olarak pozitif bir ekonomik gündemle dönüştürerek sisteme entegre etmesi şu an için zor görünüyor. Şu ana kadar kendi tabanını memnun etmeye yönelik ve sert bir dil kullanan Trump’ın daha geniş kitlelerin desteğini alarak başarılı olması oldukça zor. Ayırımcı ve ırkçı tonları da olan ancak daha çok ekonomik eşitsizlik ve beyaz işçi sınıfının siyasi sisteme tepkisi üzerine oturan Beyaz Amerika’nın hiddetinin toplumsal şiddete mi dönüşeceği yoksa bir şekilde sisteme mi ekleneceği Trump’ın ve ulusalcı ekibinin performansına bağlı olacak. Trump Beyaz Amerika’nın hiddetiyle ırkçılık arasına kalın bir çizgi çekemezse Charlottesville örneğinde olduğu gibi yönetme kabiliyetini yitirecek.
EKONOMİK POPÜLİZM
2008 başkanlık seçimlerinde seçmeni en iyi okuyan ve kendini iktidara taşıyacak siyasi dalganın Irak savaşına karşıtlık olduğunu tespit eden Obama tarihi bir başarıya imza atarak Amerika’nın ilk siyahi başkanı olmuştu. 2016 seçimlerinde ise Trump’ı iktidara taşıyan ‘dip dalga’ 2008 ekonomik krizinin yarattığı sosyo-ekonomik realite ve bunun dönüştürerek harekete geçirdiği beyaz Amerika’nın sisteme karşı duyduğu memnuniyetsizlik ve buna bağlı olarak siyaset dışından bir aday istemesi oldu. 2008 krizi 1930’ların Büyük Buhranı sonrası ülkenin yaşadığı en büyük ekonomik kriz oldu. Finans sisteminin tamamen çökmesinin önüne geçilmesi adına dev finans kurumlarının iflası devlet sübvansiyonlarıyla engellenirken ve bu şekilde zengin elitler korunurken, orta ve alt sınıfların işlerini, evlerini ve birikimlerini kaybetmeleri toplumda genel olarak siyaset kurumuna karşı duyulan tepkinin derinleşmesine neden oldu.
‘Büyük Durgunluk’ tabir edilen krizi kucağında bulan Obama iktidarında ekonomik iyileşmenin çok yavaş ilerlemesi, Obama sağlık reformunun özellikle ‘küçük kasaba’ Amerikasında yarattığı memnuniyetsizlik, göçmenler ve ‘İslami radikalizm’ üzerinden verilen kültür savaşlarıyla birleşince siyasete karşı tepki ırkçı grupların kendilerini çok daha açık ifade edebilmelerine zemin hazırladı. Trump başkanlık kampanyası döneminde siyasete karşı duyulan hayal kırıklığı ve nefreti popülist ve ulusalcı bir dille kendisini başkanlığa taşıyacak bir itici güce dönüştürmeyi başardı. İlk önceliği ekonomik kaygılar olan geniş kitleler, Trump’ın göçmenler, azınlıklar ve Müslümanlara karşı söylemlerini görmezden gelmeyi tercih ettiler. Trump ne kadar siyasi gaf yaparsa yapsın puan kaybetmedi ve aksine rakiplerine karşı kullandığı aşağılayıcı dil geleneksel siyasetin parçası olan ‘siyasi doğruculuğun’ yıkılması olarak görüldü. Başkanlığı devraldığı Ocak ayından beri hızlı bir biçimde ‘Washington’la savaş’ modunda kampanya döneminde verdiği sözleri yerine getirmeye çalışan Trump, kimlik siyasetine girmekten ve kültür savaşlarının dozunu artırmaktan kaçınmadı. Bu bağlamda Charlottesville’de yaşananlar Trump’ın Beyaz Amerika’nın hiddetiyle ırkçılık arasındaki ayrımı yapabilmesi açısından en önemli testi oldu ancak bu sınavı veremedi.
ULUSALCI KANADIN SONU MU?
Charlottesville’de yaşanan şiddet olayları ırkçı, Neo-Nazi ve beyaz üstünlüğünü savunan grupların Amerikan İç Savaş’ında güneyi temsil eden Konfederasyon ordusunun önemli isimlerinden General Robert E Lee’nin heykelinin indirilme kararını protesto etmek istemeleriyle başladı. Karşı protesto düzenleyen gruplarla çatışmaya girmekten çekinmeyen ırkçı gruplar siyasi yelpazenin hemen hemen bütün kesimlerinden kesin bir kınamayla karşılanırken Trump özellikle ilk gün yaptığı açıklamalarla ırkçı grupları kesin bir dille kınamadığı için eleştirildi. Pazartesi günü yaptığı ve prompter’dan okuduğu açıklamada kendisinden istenilen şekilde ırkçı grupları isim vererek kınasa da Trump’ın bu açıklamayı kerhen yaptığı algısı yaygındı. Sonrasında medyanın eleştirilerine Twitter’dan cevap veren Trump, bu algıyı doğrulamış oluyordu. Salı günü altyapı yatırımlarıyla ilgili olarak basının karşısına geçen Trump, kendini tutamayıp gazetecilerle ağız dalaşına girdi. Bu defa her iki tarafta da aşırılar olduğunu söylemekle kalmayıp ırkçı grupları savundu ve ABD’nin kurucuları Washington ve Jefferson’ı Konfederasyon liderlerine benzeterek büyük tepki çekti. Trump’ın ırkçı grupların mesajını ve şiddetini meşrulaştırmaya çalışması bu grupları Beyaz Amerika’nın hiddetinin bir tezahürü olarak gördüğünü ve ayrıştıramadığını gösteriyor.
Trump’ın başdanışmanı ve Beyaz Saray’daki ulusalcı ekibin başı Steve Bannon ırkçı grupların başkan üzerinde etkili olmasından sorumlu tutuluyordu ve görevden alınması sürpriz olmadı. Bannon 2008 ekonomik krizinin yarattığı ekonomik yıkımın beyaz alt sınıflarda oluşturduğu tepkiyi anlayan ve bunu başkanlık kampanyasının itici gücü haline getiren isim olarak öne çıkıyor. Beyaz Saray’dan önce yönettiği Breitbart haber sayfasının ‘alternatif beyaz’ tabir edilen aşırı ırkçı grupların platformu haline gelmesi Bannon’ın da ırkçı olarak suçlanmasına neden oluyor. Kendini (ırkçı değil) ekonomik ulusalcı olarak tanımlayan Bannon, küreselleşme karşıtı ‘önce Amerika’ sloganının mimarı olarak biliniyor. İzolasyonist bir dış politika isteyen Bannon, Amerikan askeri müdahalelerine karşı çıkıyor. Bannon günümüzün en büyük mücadelesinin ‘radikal İslam’ ile ‘Judeo-Hristiyan Batı’ arasındaki küresel çatışma olduğunu savunuyor. Bannon, ‘cihatçı İslami faşizmle açık bir savaş halindeyiz’ sözleriyle ifade ettiği medeniyetler çatışması tezi doğrultusunda Trump başkan olur olmaz uygulamaya konulan dokuz Müslüman ülkeye karşı seyahat yasağının da baş mimarı.
Kamuoyu desteğinde tarihin en düşük rakamlarını gören Trump’a Bannon’ın görevine son vererek ırkçı gruplardan uzaklaştığı sinyali vermesi yönündeki baskı had safhaya ulaşmış durumda. Başkan Trump’ın İç Güvenlik Bakanı John Kelly’yi Özel Kalem olarak ataması sonrasında asker kökenli ulusal güvenlik takımı daha ideolojik ulusalcı takım karşısında güçlendi. Bannon’ın da temsil ettiği ulusalcı grupları kaybetmek Trump’ın işine gelmese de Charlottesville olayları bardağı taşıran son damla oldu ve Kelly’nin Trump’ı ikna ederek Bannon’ı kovması asker kanadının zemin kazanması anlamına geliyor. Trump’ın Bannon’ı göndermesi ulusalcı kanadın Beyaz Saray’da temsil edilmeyeceği anlamına geliyor. Trump’ın mobilize ettiği ulusalcı ve ırkçı kitleleri kendi tarafında tutması bundan sonra oldukça zor olacak.
KİMLİK SİYASETİ VE IRKÇILIK
Charlottesville performansıyla birçok kesimden yoğun tepki alan Trump’a desteğin ulusalcı olmayan kesimler arasında erimesi tehlikesi başkan için en önemli kaygılardan biri. Trump’ı sistemi ‘aksatması’ ve geleneksel siyasete darbe vurması için Washington’a gönderdiğini savunan kesimler şu ana kadar başkandan memnun. Ancak asıl ekonomik kaygılarla oy veren daha merkeze yakın kitlelerin ekonomik vaatlerin yerine getirilmemesi durumunda Trump’tan uzaklaşması kuvvetle muhtemel. Bu yüzden, bir yandan Rusya soruşturmasının baskısını hisseden bir yandan da Kongre’den istediği yasaları geçiremeyerek kendi partisiyle kavga eden Trump 2018 ara seçimlerinde partisinin ciddi oy kaybına yol açabilir.
Trump faktörü Amerikan iç politikasına yüksek oranda bir öngörülemezlik etkisi yapmış durumda. Trump kendisini başkanlığa taşıyan kızgınlığın enerjisini şu ana kadar kurumlarla kavga etmekle harcadı ve pozitif gündem oluşturamadı. Trump’ın yasama süreçlerinin gerektirdiği uzun soluklu stratejik planlamadan uzak kaotik yönetim tarzı Obama sağlık reformunun ilgası gibi en önemli vaatlerinden birine mal oldu. Beyaz Saray’daki yönetim krizi ve Trump’ın irticalen yönetme tarzı özellikle kriz zamanlarında Charlottesville gibi siyasi felaketlere yol açacaktır.
Trump’ın Beyaz Saray’da ulusalcı-küreselci çekişmesi olarak tarif edilen ve aslında Cumhuriyetçi Parti’nin 2008’den beri parti tabanı ile parti elitleri arasındaki savaşın bir yansıması olan kavgayı yönetmesi kolay olmayacak. Charlottesville krizinde görüldüğü gibi, parti tabanı daha çok Trump’ın tarafında yer alırken elitlerin çoğu başkanı isim vermeden ve bazıları da isim vererek eleştirdi. Trump önümüzdeki dönemde parti içindeki bu uçurumu kapatmayı başaramazsa kendi yarattığı canavarın kurbanı olabilir. Parti içindeki çelişkileri harmanlayıp iç çatışmaları pozitif bir ekonomik gündemle aşabilirse belki sonunda Trumpçılığın zaferini ilan etmemiz bile gerekebilir. Ancak başkanın Amerikan siyasetinin en derin fay hattı olan ırk meselesinde ırkçıların yanında durarak gösterdiği başarısız performansın unutulması mümkün olmayacak. Kampanya döneminde harekete geçirdiği Beyaz Amerika’nın hiddetinin ırkçılığın yükselişi olarak tezahür etmesi, tabanın tepkisinin ekonomik eşitsizliğin aşılmasını sağlamaktan ziyade şiddet, kimlik siyaseti ve kültür savaşlarına yol açacağı anlamına geliyor.
[Star, 19 Ağustos 2017].
