Afrika’nın yoksul bir ülkesiydi anlatılan… Ülkemizin destekleriyle inÅŸa edilen bir okulun giriÅŸ kapısının önünde yüzlerce minik ayakkabı gören TÄ°KA yetkililerimiz, garipsedikleri bu durumun nedenini anlamak istemiÅŸlerdi. Aldıkları cevap ise, kalpleri eritecek cinstendi: O çocuklar için bir okula kavuÅŸmak öyle paha biçilmezdi ki; okul kirlenip eskimesin düÅŸüncesiyle, binaya her gün ayakkabılarını çıkararak girmekteydiler.

Bu anekdot, TÄ°KA’mızın duygulandıran ve gururlandıran sayısız icraatlarından sadece birine ait. Kısa ancak dolu tarihçesiyle Türk Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Koordinasyon Ajansı BaÅŸkanlığı (TÄ°KA), bugün Türkiye’mizin önemli dış politika araçlarından...

YILDA 2.000 PROJE

Türkiye’nin, 90’ların başında Orta Asya’daki Türk devletlerine kol kanat girmesiyle hızla büyüyen rolü, 1992 yılında TÄ°KA’nın kurulmasını da beraberinde getirmiÅŸti. Bölgedeki kimlik inÅŸası ve sosyal-kültürel geliÅŸime güç vermeyi hedefleyen TÄ°KA, ata topraklarına teknik altyapı konusunda da bolca destek oldu.

Türk Cumhuriyetlerine tarımdan eÄŸitime, saÄŸlıktan turizme kardeÅŸ eli uzatmak gayesiyle yola çıkan TÄ°KA’ya, sonrasında ise, ÅŸefkatinin bereketiyle nice topraklara uzanmak nasip oldu. 2000’lerde dış politika yaklaşımımıza gelen heyecanın katkısıyla ivme kazanan bu geliÅŸim; TÄ°KA’nın, kanayan Balkanlar’a, savaÅŸan OrtadoÄŸu’ya ve kırılan Afrika’ya uzanmasını saÄŸladı. Bugün 120 ülkede yılda 2.000 civarı proje geliÅŸtiren TÄ°KA’mızın sosyal altyapı ve hizmetlere yönelik portföyü, faaliyetlerinin büyük bölümünü oluÅŸturuyor.

ORANLARLA CÖMERTLÄ°K

Öte yandan, Türkiye’nin yaptığı resmi kalkınma yardımlarına baktığımızda, OECD tarafından açıklanan son verilere göre, 2013 yılında 3,3 milyar dolara ulaÅŸtığımızı görüyoruz. Yapılan bu yardımların yaklaşık yarısı ise, insani yardım...

Türkiye’nin vizyonunu ve cömertliÄŸini daha iyi anlamak için, dünya verilerine de bakmakta fayda var. OECD’nin, Resmi Kalkınma Yardımları (Official Development Assistance- ODA) listesini incelediÄŸimizde, bakın neler dikkat çekiyor:

Miktar olarak, ODA’lerde en ön sıralarda ABD, Ä°ngiltere, Almanya, Japonya ve Fransa’yı görüyoruz. Ancak bu veri, tek başına biraz yanıltıcı… Zira her ülkeyi, kendi ekonomik büyüklüÄŸüne göre deÄŸerlendirmek çok daha anlamlı. O halde, ODA’lerin milli gelire oranlarına bakmak daha doÄŸru olacak. Bu ÅŸekilde sıraladığımızda ise, ilk 5’te Norveç, Ä°sveç, Lüksemburg, Danimarka ve Ä°ngiltere geliyor. Ä°lk sırada yer alan Norveç, Gayrisafi Milli Hasılasının (GSMH) %1,07’sini kalkınma yardımlarına ayırmış. DiÄŸer ilgili ülkeler de onu, azalan oranlarla takip ediyor.

Bu 5 ülke, aynı zamanda BM’nin, Binyıl Kalkınma Hedefleri çerçevesinde yüksek gelirli ekonomiler için belirlediÄŸi %0,70 eÅŸiÄŸini geçebilen nadir ülkeler. BM’nin 2015’e kadar ulaÅŸmasını istediÄŸi OECD Kalkınma Yardımları Komitesi (Development Assistance Committee- DAC) üyesi ülkelerin çoÄŸunluÄŸu, grafiÄŸimizde de gördüÄŸünüz gibi, henüz bu orana yaklaÅŸabilmiÅŸ bile deÄŸil. Mevcut ortalamanın %0,40 olduÄŸu düÅŸünüldüÄŸünde ve son dönemdeki geliÅŸime bakıldığında, 2015’te halen eÅŸikten bir hayli uzak bir tablonun hâkim olacağı anlaşılıyor.

Kaynak: OECD

Bu arada, Hollanda’nın daha önce eÅŸiÄŸe ulaÅŸtığını ancak sonrasında yeniden gerilediÄŸini belirtelim. Ä°ngiltere ise, dünyanın en büyükleri arasında hedefi bugüne kadar tutturan ilk ülke... Hatta geçtiÄŸimiz haftalarda Lortlar Kamarası’nda, %0,70’lik hedefi bulmuÅŸken kaybetmeme kararı görüÅŸülüyordu.

RESÄ°MDEKÄ° TUHAFLIK

Resmin geneline baktığımızda ise, dünyanın yardım anlayışında tuhaf bir asimetri olduÄŸu ortada. Dünyanın en büyük ekonomisi ABD, gelirine oranla oldukça gerilerde, %0,19’luk bir performansa sahip. Keza, AB ülkeleri, Japonya ve Kanada gibi ekonomiler de, bu anlamda dikkat çekici.

DAC üyesi olmayan Türkiye ise, %0,42’lik oranla, söz konusu çoÄŸu zengin ülkeyi sollamış durumda. DAC içinde kendimizi konumlandırarak bakarsak, gerek hacim anlamında gerekse oransal olarak, en çok kalkınma yardımı saÄŸlayan 11. ülkeyiz. Sadece insani yardım baÄŸlamında ise, %0,21’lik oranla, 1. sırada yer aldığımızı gururla ifade edelim.

Türkiye’nin içinde dahi olmadığı DAC grubuna kıyasla sergilediÄŸi bu baÅŸarı, dünyanın da dikkatini çekmiyor deÄŸil. TÄ°KA iÅŸbirliÄŸiyle geçtiÄŸimiz Cumartesi günü SETA’da düzenlenen “GeçmiÅŸten Günümüze Kalkınma Yardımlarının DönüÅŸümü” isimli uluslararası konferansta da, buna yakinen ÅŸahit olduk.

Bu doÄŸrultuda; geliÅŸmiÅŸ dünyanın kendine bir çeki düzen vermesi gerektiÄŸi ortada. Zaten hedefler de nicedir konulmuÅŸ ve öylece ulaşılmayı bekliyor. GeliÅŸmekte olan Türkiye’nin performansı ise, iÅŸte bu anlamda ezber bozan bir örnek…

Kısacası, bugün dünyanın yardım zihniyetinin ÅŸöyle bir sarsılıp silkinmeye ihtiyacı var. Sadece muhtaç diyarlara deÄŸil, dünyanın geleceÄŸine de iyilik yapmak adına…

[Yeni Åžafak, 24 Mart 2015]