ÖSYM adaylara ön bilgi vermek amacıyla “2019-YKS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu”nu ilan etti.

1. Açıklanan 2019 yükseköğretim kontenjanlarını belirleyen etkenler nelerdir?

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği gibi çok sayıda kamu kurum/kuruluşu ve özel sektör temsilcilerinin bulunduğu Yükseköğretim Eğitim Programları Danışma Kurulunun görüşleriyle kontenjan belirleme süreci YÖK tarafından yürütülmüştür. Katılımcı bir anlayışla tüm paydaşların fikirleri alınarak yürütülen kontenjan belirleme süreci sonunda, bazı programlarda kontenjan değişikliğine gidilmiştir. Bu değişikliklerin yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Yükseköğretimde kalite sorununun bir sonucu olarak ortaya çıkan boş kontenjan olgusunun büyük oranda çözüme kavuşturulabilmesi için atılan adımların önemi oldukça büyüktür ancak eğitimin niteliğinden kaynaklanan sorunlara yönelmek elzemdir. YÖK kaynaklarına göre, 2016 için öğrenci başı yıllık maliyet 9.000 TL civarındadır.[1] Bu durum göz önüne alındığında, boş kontenjan sorununun hem kaliteyi hem niteliği hem de ülke kaynaklarının etkili ve verimli kullanılmasının önünde büyük bir engel olduğu anlaşılmaktadır.

2. Kontenjanlarda önceki yıla göre ne gibi değişiklikler olmuştur?

Geçen yıllarda yükseköğretimde boş kontenjanlar üzerinden ciddi tartışmalar yaşanmıştır. Bu nedenle ÖSYM tarafından açıklanan kılavuzun büyük önem arz ettiği söylenebilir. Nitekim 2018’de üniversitelerin önlisans ve lisans programları için 839 bin 490 kontenjan belirlenmiştir. 2019’da ise kontenjan yüzde 0,53 oranında azaltılarak 835 bin 66 olarak açıklanmıştır. 2018’de 1 milyon 524 bin 172 aday herhangi bir tercih yerleşememişken 128 bin 508 kontenjanın boş kalmıştır. 2018’de YKS’ye başvuran aday sayısı 2 milyon 381 bin 412 iken, 2019’da yüzde 6,16 oranında bir artışla 2 milyon 528 bin 116 kişi olmuştur. Kontenjanların azaltılmasıyla birlikte düşünüldüğünde, öğrenciler üzerindeki sınav baskısının artacağı sonucuna ulaşılabilir. Bu durumda kontenjan revizyonunun yanında programlarda verilen eğitimlerin sahayla uyumu, istihdamla ilişkisi gibi niteliğe bağlı konuların gündeme alınarak, düzenleme yapılması daha yararlı olacaktır.

3. 2018’de boş kontenjan sorunu yaşanan bölümlerde değişikliğe gidilmiş midir?

SETA Eğitim ve Sosyal Politikalar Direktörlüğü tarafından yayınlanan “5 Soru: 2018 YKS Ek Yerleştirme Sonuçları Ne Söylüyor?” başlıklı çalışmada, kontenjanının büyük kısmı boş kalan ve hiç öğrenci yerleşmeyen bazı bölümler sıralanmıştır.[2] Bu bölümlerden bazılarının 2018 yerleştirme istatistikleri ve 2019’da açılan kontenjanları Tablo 1’de verilmiştir.

 

Tablo 1: Bazı Programların 2018-2019 Kontenjanları

Üniversite	Program	2018			2019
		Kontenjan	Yerleşen	Boş kalan Kontenjan (yüzde)	Kontenjan
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi	Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri	30	9	70,00	20
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi	Fen Bilgisi Öğretmenliği	60	5	91,67	20
Hakkari Üniversitesi	Elektrik-Elektronik Mühendisliği	30	2	93,33	30
Iğdır Üniversitesi	Elektrik-Elektronik Mühendisliği	40	3	92,50	30
Harran Üniversitesi	Makine Mühendisliği	54	0	100,00	30
Hakkari Üniversitesi	İktisat	40	0	100,00	30
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi	Turizm İşletmeciliği	60	6	90,00	30
Cumhuriyet Üniversitesi	Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri	60	0	100,00	40
Atatürk Üniversitesi	Felsefe (İkinci Öğretim)	64	0	100,00	0
Ahi Evran Üniversitesi	Uluslararası İlişkiler (İkinci Öğretim)	60	1	98,33	0
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi	Nazilli İİBF İktisat (İkinci Öğretim)	120	15	87,50	30

*2018-2019 Yılları ÖSYM Verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Tablo 1’de görüldüğü üzere 2018’de boş kontenjan sorunu ile karşı karşıya kalan bazı programlara yönelik kontenjan revizyonları gerçekleştirilmiştir. Bu revizyonların 2019 üniversite yerleştirmelerinde boş kontenjan sorununu azaltması muhtemeldir. Ancak boş kontenjan sorununu kontenjan revizyonu üzerinden yönetmek yükseköğretimin kalitesi açısından orta ve uzun vadede bazı sorunlara sebep olabilir. Bu nedenle kontenjan revizyonları ile birlikte kalite artırıcı revizyonlara ihtiyaç duyulmaktadır.

4. Temel programlardaki kontenjan değişiklikleri ne anlama geliyor?

2018 kontenjanlarına göre, 2019’da ilan edilen kontenjanlarda yüzde 0,53 oranında bir azalma söz konusudur. Ancak bazı programlardaki azalma oranı daha yüksektir. Program kontenjanlarındaki azalma öğrenim gören öğrenci sayısıyla ihtiyaç duyulan iş gücü arasında yaşanan uyumsuzluğu ortadan kaldırmak ve daha rasyonel adımlar atmak amacıyla yapılmış olabilir.

• Öğretmenlik Programları

MEB ve YÖK arasında yapılan görüşmeler neticesinde MEB’in ihtiyaç duyduğu öğretmen sayısı ve projeksiyonları dikkate alınarak, eğitim fakültesi program kontenjanları yüzde 10 oranında azaltılmıştır. 2018’de 53 bin 796 olan eğitim fakültesi kontenjanı, 2019’da 48 bin 546 olarak belirlenmiştir. Öğretmenliğe kabulde ciddi bir muamma olan formasyon meselesinin çözüme kavuşturulması önem arz etmektedir. Örneğin coğrafya öğretmenliği, Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi (ÖABT) sınavına giren öğretmen adaylarının yüzde 11,2’si eğitim fakültesinde iken, yüzde 88,8’lik kısmı fen edebiyat fakültesindendir. Matematik öğretmenliği, ÖABT sınavına giren öğretmen adaylarının yüzde 7,9’u eğitim fakültesi mezunu iken, yüzde 92’si fen edebiyat fakültesi mezunudur.[3] Verilen örneklerde de görüldüğü gibi yalnızca öğretmenlik programlarının revizyonu meslekte yaşanan yığılmayı hafifletmek için yeterli olmayacaktır.

• Sağlık Programları

Sağlık Bakanlığı ve diğer ilgili kurum/kuruluşlardan alınan bildirimler üzerine, sağlık programlarında bazı değişiklikler yapılmıştır. Değişikliklerin ikinci öğretim önlisans programlarında olduğunu ifade eden YÖK, kapsamlı revizyonlar için önümüzdeki yılı işaret etmektedir.[4]

• Hukuk Programları

Adalet Bakanlığından alınan bildirimlere göre, hukuk fakülteleri kontenjanında küçük değişiklikler yapılmıştır. Tüm hukuk fakültesi programlarında toplam 565 kontenjan azaltılmıştır. Hukuk fakültelerine girişte 190 bin baraj uygulamasının devam ettiği düşünüldüğünde, kontenjan azalması fakülteye girişi zorlaştıracaktır.

5. Teknolojideki değişimin ortaya çıkardığı yeni meslekler kılavuzda yer almış mıdır?

Teknolojinin hızlı gelişimi beraberinde yeni iş alanları ve meslekleri ortaya çıkarmıştır. Türkiye’nin uluslararası rekabet gücünü artırabilmek için yükseköğretim sisteminde bu yeni mesleklerin yer alması gerekir. Yayınlanan kılavuzda; bilgi güvenliği teknolojisi, yapay zeka mühendisliği, yazılım geliştirme, dijital medya ve pazarlama, hibrid ve elektrikli taşıtlar teknolojisi gibi alanlara yer verildiği görülmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte yeni meslek alanlarının oluşması ve yükseköğretimin bu alanlara doğru genişlemesi olumlu gelişmelerdir. Mesleklerin kılavuzda yer bulmasından daha önemli bir aşama olan mesleklerin nitelikli bir eğitimle istihdamla ilişkisinin sağlam temeller üzerine kurulması öncelemelidir. Arz-talep dengesinin gözetilerek ihtiyaç duyulan alanlarda yeni programlar açılması ve var olan programların dönüştürülmesi yükseköğretim sisteminin kalitesi ve sürdürülebilirliği açısından önem arz etmektedir.

[1] YÖK'e göre bir öğrencinin yıllık maliyeti 9.000 TL https://www.memurlar.net/haber/556467/yok-e-gore-bir-ogrencinin-yillik-maliyeti-9-000-tl.html (Erişim tarihi: 21.06.19)

[2] 5 Soru: 2018 YKS Ek Yerleştirme Sonuçları Ne Söylüyor? https://www.setav.org/5-soru-2018-yks-ek-yerlestirme-sonuclari-ne-soyluyor/ (Erişim tarihi: 21.06.19)

[3] 2017 ÖABT Değerlendirme Raporu https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2018/GENEL/2017_OABT_DRapor26072018.pdf (Erişim tarihi: 21.06.19)

[4] 2019 Yükseköğretı̇m Kontenjanlarına İlı̇şkı̇n Açıklama https://www.yok.gov.tr/HaberBelgeleri/Haber/2019/58-2019-YKS-Kontenjanlari/2019_yks_kontenjanlarina_iliskin_aciklama.pdf (Erişim tarihi: 21.06.19).

---