1. Belçika’nın Koronavirüs bilançosu nedir?

Çin’in Wuhan şehrinde mahsur kalan 9 Belçika vatandaşının 2 Şubat’ta Belçika’ya getirilmesiyle birlikte virüsün ülkede yayılmasından endişe duyulmuştu. Çin’den Belçika’ya getirilen bu kişiler gerekli tetkiklerin yapılması için Neder-Over-Heembeek’te bulunan askeri hastanede gözlem altına alınmıştı. 4 Şubat’ta yapılan test sonucu bir kişide Koronavirüse rastlanılmıştı. Koronavirüs tespit edilen bu kişi izole edilmek üzere Brüksel’de bulunan başka bir hastaneye nakledilmiş ve 15 Şubat’ta da taburcu edilmişti. 1 Mart’a gelindiğinde ise tespit edilen ikinci vaka Fransa tatili sonrası ülkesine dönmüş bir Belçika vatandaşı olarak kayıtlara geçmişti. Ertesi gün ise yakın bir zamanda Kuzey İtalya’da tatil yapmış 6 Belçikalıda Koronavirüse rastlanmıştı. Tatilcilerin ülkelerine dönmeleriyle ivme kazanan Koronavirüs vakaları 22 Mart’a gelindiğinde ise ülke genelinde 3 bin 401 vakaya ulaştı. Koronavirüsün neden olduğu ilk ölüm 11 Mart’ta gerçekleşirken 22 Mart’a gelindiğinde ölenlerin sayısı 75’e yükseldi.

Koronavirüs, hayvanlarda yaygın olarak görülen bir virüs türü. Virüsün 4 alt türü var. Ender olarak hayvanlardan insanlara bulaşabiliyor. Hayvanlardan insanlara bulaştığında oluşan hastalığa “zoonoz” deniyor. Koronavirüsün insandan insana bulaşabilen türünün ilk örnekleri 2003 yılında ortaya çıkan SARS ve 2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkan MERS salgınlarında görüldü. Şu anda gündemde olan tür ise SARS ve MERS salgınlarındaki türden farklı, daha önce tanımlanmamış yeni bir tür. Yeni ortaya çıkan bu koronavirüs türüne verilen isim “2019-nCoV”. Hastalardan elde edilen numunelerdeki virüsün elektron mikroskobu ile çekilen ilk fotoğraf görüntüsü Çin Hastalıkları Kontrol ve Önleme Kurumu (CCDC) tarafından 27 Ocak 2020’de yayınladı. Fotoğrafta da görüldüğü üzere virüsün yüzeyinde onu kaplayan bir halka görülüyor. Bu kısım “taç” anlamına gelen “korona” kelimesi ile ifade ediliyor. (AA)

Belçika Halk Sağlığı Enstitüsü tarafından paylaşılan verilere göre tespit edilen 3 bin 401 vakadan 2 bin 40’ı (yüzde 60) Flaman Bölgesi, 853’ü (yüzde 25) Valon Bölgesi ve 405’i (yüzde 12) Brüksel Başkent Bölgesi’nde görülmüştür. Tespit edilen 103 (yüzde 3) vakada ise adres bilgileri belirtilmemiştir. Yine aynı enstitü tarafından paylaşılan verilere göre Koronavirüs dolayısıyla hayatını kaybedenlerin yüzde 75’i 65 yaş üstü kişilerden oluşmaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinde de olduğu gibi Belçika nüfusundaki yaşlı oranının yüksek olmasının ülkede Koronavirüs salgınından dolayı hem vaka sayısının hem de can kayıplarının hızla artış göstermesine sebep olması beklenmektedir. 22 Mart itibarıyla hastanelerde bulunan hasta sayısı 1.300’ün üzerindeyken yoğun bakımda tedavi gören hasta sayısı da 290 olmuştur.

Tablo 1. Belçika Nüfusu

Kaynak: “Belgie Telde op 1 Januari 2019 11.431.406 Inwoners”, StatBel, 17 Haziran 2019, https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de-bevolking, (Erişim tarihi: 22 Mart 2020).

2. Belçika’nın Koronavirüs ile mücadelede aldığı önlemler nelerdir?

İlk vaka Şubat başında görülmesine rağmen Belçika hükümeti gerekli önlemleri almak üzere 10 Mart’ta toplanmıştır. Belçika Başbakanı Sophie Wilmes başkanlığında yapılan Ulusal Güvenlik Kurulu toplantısı sonrasında yapılan açıklamalarda Koronavirüse karşı geliştirilen eylem planında “güçlendirilmiş ikinci aşama”ya geçildiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda düzenlenmesi düşünülen okul gezilerinin iptal edilmesi, bin kişiden fazla katılımcıyla (kapalı mekanlarda) düzenlenecek etkinliklerin ileri bir tarihe ertelenmesi, şirketlerin mümkün mertebe uzaktan çalışma imkanlarını araştırmaları, hastalık riski taşıyan bireylerin toplu taşıma kullanmamaya özen göstermeleri ve hijyen kurallarına uyulması tavsiye edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü’nün Koronavirüs salgınını “pandemi” olarak ilan etmesinin ardından “güçlendirilmiş ikinci aşama”da kalınmaya devam edileceği açıklanırken Koronavirüsle mücadelede bir dizi önlemin alınacağı açıklanmıştır. Belçika Ulusal Güvenlik Kurulu tarafından 13 Mart’ta alınan önlemler şunlardır:

• Okullarda 3 Nisan’a kadar derslere ara verilmesi
• Katılımcı sayısından bağımsız olarak gerek kamu gerekse özel sektör tarafından düzenlenmesi öngörülen tüm sportif ve kültürel etkinliklerin iptal edilmesi
• Eğlence yerleri, restoran ve kafelerin kapalı kalması
• Eczaneler, süpermarketler, gıda ve diğer temel ihtiyaç maddeleri ve hizmetlerini sunan işletmelerin hafta içi ve hafta sonu açık olması, bu nitelikte olmayan diğer işletmelerin ise sadece hafta içi açık kalması

Hükümet kuramama konusunda dünya rekorunu elinde bulunduran Belçika’da 26 Mayıs 2019’da yapılan genel seçimlerden bu yana yeni hükümet kurulamıyordu. Mevcut azınlık hükümeti 150 kişilik Parlamentoda 38 sandalyeye sahipti. Yeni hükümet için müzakereler devam ederken vuku bulan Koronavirüs azınlık hükümetine salgınla mücadelede daha etkin olabilmesi için tam yetki verilmesine neden olmuştur. Sophie Wilmes başbakanlığındaki azınlık hükümetinin görevi mevcut krizin sağlık ve ekonomi alanında sebep olacağı etkileri hafifletmek adına önlemler almakla sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda altı ay süreliğine güvenoyu alan Wilmes başbakanlığındaki azınlık hükümeti 17 Mart’ta Belçika Kralı Philippe’in huzurunda yemin ederek görevine başlamıştır. Aynı günün akşamında toplanan Ulusal Güvenlik Kurulu virüsün yayılma ivmesi kazanmasıyla ilave tedbirlerini açıklarken ülkedeki Koronavirüs vaka sayısı 1.243’ü bulmuş ve ölenlerin sayısı 10’u geçmiştir. Bahsi geçen ilave tedbirler özetle şöyledir:

• Vatandaşlardan zorunlu olarak işe gitme, acil ihtiyaçlarını karşılama ve yardıma muhtaç kişilere yardım amacı dışında evden dışarı çıkılmaması kuralına uyulmasının istenmesi
• Her türlü toplanma ve toplantının kesin olarak yasaklanması
• Üniversite ve okulların kapalı kalmaya devam etmesi
• Şirketlerin evde çalışma düzenine geçmeleri, bu düzene geçme imkanı bulunmayan şirketlerin iş yerinde sosyal mesafeyi gözetecek şekilde tedbir almaları, bu düzeni alamayacak işletmelerin ise faaliyetlerini durdurmaları
• Aileden bir birey veya bir arkadaşla birlikte açık havada koşu veya yürüyüş yaparken sosyal mesafe kuralına riayet edilmesinin elzem olduğunun hatırlatılması
• Alınan tedbirlere uymayanlara kolluk güçleri tarafından cezai yaptırımlar uygulanması

Ulusal Güvenlik Kurulunca açıklanan önlemlerin netleştirilmesi ve halkın kafasında oluşan birtakım soru işaretlerini gidermek için İçişleri Kriz Merkezi 14 Mart’ta ibadet yerlerinin kapatıldığını, kilise veya salonda yapılacak olan düğünlerin yasaklandığını ve hapishanelerde görüşlerin askıya alındığını duyurmuştur.

3. Belçika hükümetinin Koronavirüs ile mücadelede aldığı önlemler yeterli mi?

Koronavirüs ile mücadelede aldığı önlemler konusunda komşusu Hollanda’ya nazaran daha iyi bir pozisyona sahip olduğunu söyleyebileceğimiz Belçika virüsün daha fazla yayılmasının önüne geçmek için var gücüyle çalışmaktadır. Fakat ilk Koronavirüs vakasının 7 Şubat’ta tespit edildiği göz önünde bulundurulacak olursa işi ciddiye alması beklenen Belçika hükümetinin gerekli önlemleri almada bir hayli geç kaldığı belirtilmelidir. 13 Mart’taki Ulusal Güvenlik Kurulu kararınca bütün restoran ve kafeler kapatılmıştır. O dönemde Belçika’ya sınırı bulunan Hollanda belediyelerinin Koronavirüs ile mücadelede hiçbir önlem almamış olması birçok Belçikalının Hollanda’ya geçerek restoran ve kafelere gitmesine sebep olmuştur. Böyle bir kriz anında dahi iki komşu Avrupa Birliği (AB) ülkesi arasında ortak bir tutum sergilenememiş olmasının Birlik ruhuna ters düştüğünü ifade etmek yanlış olmaz. Vaka sayısının ülke genelinde bini aştığı, hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı birçok tedbirin yürürlüğe konulduğu bir dönemde sınırların kapatılmaması ve insan trafiğinin önüne geçilememiş olması Belçika’nın şu an binlerce vaka ile karşı karşıya gelmesinin çok da beklenmedik bir durum olmadığını göstermektedir. Ayrıca İtalya’dan Belçika’ya dönen tatilciler için hükümet hiçbir önlem almaya gerek duymayarak doğrudan evlerine gitmelerine izin vermiştir. Ayrıca evlerine dönen tatilcilerden kendilerini izole etmeleri de istenmemiştir. Halk arasında İtalya’daki duruma benzer bir karantinanın Belçika’da da olabileceği söylentisinin yayılmasıyla birlikte –diğer AB ülkelerinde de şahit olunduğu gibi– halk büyük bir korku ve panikle marketlere akın etmiş ve temel gıda ürünlerinin bulunduğu rafları boşaltmıştır. Bu ürünlerde üretim, stok ve tedarik konusunda hiçbir sıkıntı olmadığı yönünde açıklamalar yapılmasına kulak asmayan insanlar stok yapmaya devam etmektedir.

4. Belçika’nın sağlık altyapısı Koronavirüsü kaldırabilir mi?

Sağlık sektöründe kullanılan maskelerin yaklaşık on yıldır stokta bulunmuyor olması ve yeni maskelerin satın alınmasının ihmal edilmiş olması sağlık çalışanlarının tepkisini çekmiştir. Bu eksikliği gidermek için çeşitli şirketlerle irtibata geçen ve ihale açan Sağlık Bakanlığı 5 milyon maskenin Belçika’ya getirilmesini sağlayamamıştır. Siparişi öngörülen tarihte Belçika’ya ulaştıramayan şirket hakkında savcılık soruşturma başlatmıştır. Hem hastane personeli hem de hastaların korunması için maskeye ciddi anlamda ihtiyaç duyulduğunu dile getiren Sağlık Bakanı Maggie De Block başka üreticilerle de temasa geçtiklerini duyurmuştur. Daha sonra 20 Mart’ta 5 milyon maskenin ülkeye getirilmesini sağlamıştır.

Sağlık Bakanı De Block 22 Mart’ta yaptığı açıklamasında mevcut durumun sekiz hafta kadar daha sürebileceğine dikkat çekerek bu yönde önlemler aldıklarını söylemiştir. Belçika, nüfusuna oranla, sahip olduğu 1.900 yoğun bakım ünitesi ile Avrupa ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Mevcut yoğun bakım ünitesinin normal zamanlarda yüzde 80 oranında doluluğa sahip olması hastanelerin olası bir krizin önüne geçmek için yatak sayılarını artırmaya yöneltmiştir. Kayıtlara geçen Koronavirüs vakalarının yaklaşık yüzde 8’inin yoğun bakımla sonuçlandığının da özellikle belirtilmesi gerekir. Küresel ölçekte halk sağlığını tehdit eden Koronavirüsün Belçika’da daha da yayılması halinde yatak kapasitesinin yetmeyeceğinden endişe duyulduğu için örneğin Leuven Üniversite Hastanesi eskiden kullanılan bir üniteyi yenileme çalışmalarına başlamıştır.

5. Koronavirüsün Belçika ekonomisine etkileri nelerdir?

Koronavirüs Avrupa’yı tamamen kuşatmışken virüsün ekonomik boyutu –diğer birçok ülkede olduğu gibi– Belçika’da da kaygı yaratmaktadır. Halk sağlığını korumaya yönelik alınmış tedbirler özellikle hizmet sektörünü etkilemiş durumdadır. Eczaneler, süpermarketler, gıda ve temel ihtiyaç maddeleri ve hizmetlerini sunan işletmeler haricinde diğer her yer kapalıdır. İnsanlar mecbur kalınmadıkça evden dışarı çıkamamaları gerektiği konusunda uyarılmaktadır. İşverenlerden mümkün mertebe evde çalışma düzenine geçmeleri istenirken iş yerinde sosyal mesafeyi gözetecek şekilde tedbir alamayacak işletmelerin faaliyetlerinin durdurulması kararlaştırılmıştır. 26 işletmeci yayımladıkları açık mektupta Belçikalı tüketicilere yerli işletmelere destek olmaları ve buralardan alışveriş yapmaları çağrısında bulunmuştur.

Maliye Bakanı Alexander De Croo Merkez Bankası ve finans sektörüyle birlikte Koronavirüs krizinden etkilenen şahıs ve şirketler için bir federal garanti planı üzerinde çalıştıklarını açıklamıştır. Bu plan kapsamında şirket ve serbest meslek sahipleri kredi ve diğer mali ödemelerini 30 Eylül’e kadar erteleyebilecektir. Vergilerle ilgili olarak da gelir vergileri ve şirket vergileri için iki aylık bir erteleme söz konusudur. Çalışma Bakanı Nathalie Muylle yaklaşık 1.700 şirketin 31 bin çalışanı için geçici işsizlik sistemine başvuruda bulunduğunu açıklamıştır. Bahsi geçen sistemde geçici olarak işsiz kalanlar işten çıkarılmadan işsizlik ödeneğinden yararlanabiliyor. Koronavirüsün etkilediği bir diğer sektör ise turizmdir. Kriz sonrası alınan önlemler iki ay boyunca yürürlükte kalırsa örneğin Flaman turizm sektörü yaklaşık 3,5 milyar avroluk bir zarar yaşayacaktır. Kısa vadede alınan önlemlerle krizin bastırılmaya çalışıldığı fakat bu durumun uzun vadede ekonomiyi ve ticareti derinden etkileyeceği aşikardır.