Odak: 2020 KKTC Cumhurbaşkanlığı İlk Tur Seçim Sonuçları

2015’te gerçekleşen son Cumhurbaşkanlığı seçiminin üzerinden beş yıl geçtiği için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) seçmeni yeniden sandık başına gitti. Normalde Nisan’da yapılması gereken bu seçim yeni tip koronavirüse (Covid-19) karşı alınan halk sağlığı önlemleri sebebiyle yaklaşık altı ay ertelenerek 11 Ekim 2020’de gerçekleşti. Yedisi bağımsız olmak üzere toplam on bir adayın yarıştığı bu seçime tahmin edildiği gibi salgın sebebiyle oldukça düşük bir katılım gerçekleşti. Zira Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından açıklanan rakamlara göre ülkedeki 198 bin 957 kayıtlı seçmenin sadece 115 bin 966’sı (yüzde 58,29’u) sandığa gitti. Bu sonuç aynı zamanda KKTC Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki en düşük katılım oranı olarak kayıtlara geçti. Pazar günkü seçime katılım oranının bu kadar düşük olmasının arka planında pek çok sebep olsa da koronavirüsün oluşturduğu etkinin seçmenin sandığa gitmeme yönündeki davranışında kritik bir rol oynadığı söylenebilir. Ayrıca 11 Ekim’den önceki genel siyasi atmosfere göre seçimin ikinci tura kalacağına dair yaygın bir kanaat olduğu için Kıbrıslı Türk seçmenin ikinci tura daha fazla ilgi göstermesi beklenmektedir.

Bunun yanı sıra 11 Ekim’de gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı ilk tur seçimiyle birlikte aynı gün KKTC Yüksek Mahkeme hakimlerinin sayısını arttırmayı hedefleyen anayasa değişikliği için de referandum düzenlenmiştir. Ancak Cumhurbaşkanlığı seçiminin oldukça gerisinde kalan bu referandumda oy veren seçmenin yüzde 49,87’si (53 bin 711) “evet”, yüzde 50,13’ü (53 bin 994) “hayır” oyu verdiği için anayasa değişikliği halk tarafından reddedilmiştir. Sadece 283 oy gibi küçük bir farkla olumsuz sonucun çıktığı bu referandumla birlikte anayasa değişikliği gerçekleşememiş ve mahkeme üye sayısı biri başkan ve yedisi üye olmak üzere toplam sekiz ile sınırlı kalmıştır.

İlk Turun Kazananı ve Kaybedeni

YSK tarafından açıklanan sonuçlarına bakıldığında tahmin edilenlere yakın şekilde UBP adayı Ersin Tatar yüzde 32,34, bağımsız aday Mustafa Akıncı 29,84, CTP adayı Tufan Erhürman 21,67, bağımsız aday Kudret Özersay 5,74, YDP adayı Erhan Arıklı 5,36 ve bağımsız aday Serdar Denktaş 4,20 oy almıştır. Kalan yüzde 0,85 oy oranı ise diğer beş aday arasında paylaşılmıştır.

İlk turda hiçbir adayın çoğunluğu sağlayamamasının temel sebebi sağ ve sol seçmenin kendi içinde bölünmüş olmasıyla ilgilidir.

Sonuçlara şehir bazlı bakıldığında ise Gazimağusa ve İskele’de Tatar; Girne, Güzelyurt ve Lefkoşa’da ise Akıncı ilk turu önde tamamlamıştır. Bu sonuçlara göre ilk turda hiçbir aday yüzde 50’nin üzerinde oy oranına ulaşamadığı için Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kalmıştır. İlk turda hiçbir adayın çoğunluğu sağlayamamasının temel sebebi sağ ve sol seçmenin kendi içinde bölünmüş olmasıyla ilgilidir. Zira bir tarafta sağ seçmen Tatar ve Arıklı arasında diğer tarafta da sol seçmen Akıncı ve Erhürman arasında bölünmüştür. Buna ilaveten Özersay ve Denktaş gibi her iki seçmen kitlesine hitap eden adayların da sürece dahil olmasıyla seçmen nezdinde tam manasıyla bölünmüşlük yaşanmıştır. Ancak ikinci tura giden süreçte sağ seçmenin Tatar ve sol seçmenin Akıncı etrafında birleşmesiyle bu bölünmüşlük büyük oranda sona erecektir. Bu çerçevede 18 Ekim Pazar günü gerçekleşecek ikinci tur seçiminde ilk turda en çok oy alan iki aday olarak Ersin Tatar ile Mustafa Akıncı yarışacaktır. 18 Ekim’de bu iki isimden en çok oy alacak aday KKTC’nin yeni cumhurbaşkanı olacak ve 2025’e kadar görevde kalacaktır.

[caption id="attachment_74579" align="aligncenter" width="645"] Tablo 1. 2020 KKTC Cumhurbaşkanlığı Seçimi İlk Tur Sonuçları[/caption]

Bu somut verilerden hareketle ilk turun kaybedenlerine ve kazananlarına bakmak faydalı olacaktır. Her ne kadar ikinci tura kalan Tatar ve Akıncı dışında kalan tüm adaylar ilk turun kaybedeni gibi görünse de bunlar arasında en çok kayıp yaşayan Kudret Özersay olmuştur. Zira 2015 Cumhurbaşkanlığı seçiminde Özersay yüzde 21,25 ve 2018 genel seçimlerinde kendi partisi Halkın Partisi (HP) yüzde 18 oy almışken 11 Ekim’de büyük bir düşüş yaşayarak 6 bin 365 oyla yüzde 5,74 oy oranında kalmıştır. Bu noktada ilk tur sonuçları belli olduktan sonra siyasi kariyerini gözden geçireceğini ifade eden Özersay’ın ciddi bir kayıp yaşamasının en temel sebebi kendisine oy veren kitlenin karma ve geçişken bir seçmen kitlesi olmasıyla ilgilidir. Nitekim Özersay’ın kaybettiği oyların büyük oranda Tatar, Akıncı ve Denktaş arasında paylaşıldığı görülmektedir. Buna ek olarak seçime az bir süre kala Başbakan Tatar’ın kapalı Maraş’ın yeniden açılması için aldığı kararı protesto etme amacıyla Özersay’ın, ortağı olduğu koalisyondan çekilme noktasında aceleci davranması da bu oy düşüşünde bir faktör olarak görülebilir. Buna karşın ilk turun asıl kazananı ise Tufan Erhürman olmuştur. Çünkü partisi CTP son Cumhurbaşkanlığı ve genel seçimlerdeki oy oranını büyük oranda korumakla birlikte 11 Ekim’de elde ettiği yüzde 21,71 oy oranıyla ikinci tur sonuçlarına doğrudan etki edecek kritik bir konuma gelmiştir.

İkinci Tur Öncesi İttifaklar ve Seçim Senaryoları

18 Ekim’e giden sürece dair bazı yorumlarda bulunmak gerekirse öncelikle sağ seçmenin Tatar’ın ve sol seçmenin de Akıncı’nın etrafında birleşmesine kesin gözüyle bakılmaktadır. Nitekim ilk turda en çok aday alan CTP Genel Başkanı Tufan Erhürman 13 Ekim Salı günü Tatar ve Akıncı ile parti binasında yaptığı görüşmelerden sonra yaptığı açıklamada parti meclisinin 2015’te olduğu gibi ikinci turda Rum tarafıyla federasyonu savunan adayı yani Akıncı’yı destekleyeceğini ifade etmiştir. CTP’ye benzer tutumu Akıncı’nın eski partisi Toplumcu Kurtuluş Partisi de göstermiş ve ikinci tur için Akıncı’ya destek verileceği açıklanmıştır. Bu noktada Akıncı öncülüğünde kurulan bu ittifakın temelde sol ideolojiye dayanması ve Kıbrıs meselesinin çözümü noktasında federasyon odaklı modeli desteklemesi taraflar arasındaki ittifak görüşmelerini kolaylaştıran kritik faktörler olarak görülebilir.

İkinci turda çok açık şekilde Tatar’ın sağın ve Akıncı’nın da solun çatı adayları olacağı anlaşılmaktadır.

Diğer taraftan daha önce seçimin ikinci tura kalması durumunda “Akıncı’nın karşısında kim varsa ona destek vereceğiz” açıklamasında bulunan YDP Genel Başkanı Erhan Arıklı ikinci turda Tatar’a destek verileceğini açıklamıştır. Benzer bir tutum DP’den de gelmiş ve parti meclisi oy çoğunluğuyla ikinci turda Tatar’a destek verilmesi kararı almıştır. Bunlara karşın ilk turda büyük bir hayal kırıklığına uğrayan Kudret Özersay’ın partisi HP ise karma bir seçmen kitlesine sahip olduğu için ikinci turda kendi tabanını özgür bırakarak tarafsız kalmıştır. Bu gelişmelerden hareketle ikinci turda çok açık şekilde Tatar’ın sağın ve Akıncı’nın da solun çatı adayları olacağı anlaşılmaktadır.

18 Ekim öncesinde kurulan bu ittifaklar neticesinde seçime dair gerçekleşmesi mümkün iki senaryo bulunmaktadır. Birincisi diğer tüm değişkenler sabitken ve sadece ilk tur sonuçları baz alındığında Akıncı’nın cumhurbaşkanı seçildiği senaryodur. Bunun için sadece CTP tabanının 2015’te olduğu gibi bir bütün halinde Akıncı’yı desteklemesi durumunda Akıncı’nın az bir farkla da olsa cumhurbaşkanı olması söz konusudur.

Diğer taraftan ikinci senaryo Ersin Tatar’ın cumhurbaşkanı olarak seçildiği senaryodur. 18 Ekim öncesinde yapılan görüşmeler neticesinde YDP ve DP ile ittifak kuran UBP’nin adayı Tatar böylece ilk turda aldığı yüzde 32 oyu ikinci turda yüzde 45 seviyesine yükseltme potansiyeline ulaşmıştır. Buna paralel şekilde Tatar’ın bir taraftan Türkiye ile ilişkiler noktasında Akıncı’ya tepki duyan CTP’li seçmenin diğer taraftan da ilk tura katılmayan yaklaşık 82 bin seçmenin bir kısmını sandığa götürüp bu kişilerin desteğini alması durumunda cumhurbaşkanı seçilmesi söz konusudur. Bu noktada koronavirüse karşı KKTC yönetiminin aldığı önlemler neticesinde toplum sağlığını koruma noktasında 11 Ekim’de başarılı bir performans ortaya koyması dikkate alındığında seçmenin ikinci tura daha fazla ilgi göstermesi beklenmektedir.

Konuyla ilgili olarak ikinci tura dair yapılan anketlere bakmak da faydalı olacaktır. Bu kapsamda ilk tur öncesinde Gezici tarafından 21-23 Ağustos 2020 arasında yapılan anketin sonuçlarına göre ilk turda Tatar’ın yüzde 33,9 ve Akıncı’nın yüzde 29,7 oy alacağı tahmin edilerek 18 Ekim’deki sonuçlara oldukça yakın öngörülerde bulunulmuştur. Aynı araştırma şirketinin ikinci tura dair yaptığı seçim tahminleri ise şu şekildedir: 21-23 Ağustos’ta yapılan ankete göre Tatar yüzde 50,8 ve Akıncı yüzde 49,2 oy alırken 5-7 Eylül’de yapılan ankete göre ise Tatar yüzde 53,3 ve Akıncı yüzde 46,7 oy almaktadır. Bir başka araştırma şirketi Optimar tarafından 12-20 Eylül arasında yapılan ankete göre ilk turda Tatar’ın yüzde 30,7 ve Akıncı’nın yüzde 23 oy alacağı, ikinci turda ise Tatar’ın yüzde 55,8 ve Akıncı’nın yüzde 44,2 oy alacağı açıklanmıştır. Bu nicel verilerden hareketle Tatar ve Akıncı’nın birbirlerine yakın şanslara sahip olduğu ve ilk turdan sonra KKTC’de sol çevrelerin yaratmaya çalıştığı algının aksine Tatar’ın halen seçilmesi en muhtemel aday olduğu anlaşılmaktadır.

Bir başka önemli husus olarak ise ilk turda 5 bin 51 oyun geçersiz ya da boş olmasını da gözden kaçırmamak gerekmektedir. Zira adayların aldığı oylar arasındaki farklara bakıldığında bir oyun bile ne derece değerli olduğu çok rahat anlaşılmaktadır. Haliyle ikinci tura giden süreçte Tatar ve Akıncı’nın bir taraftan ilk turda boş oy atan ve oy kullanmayan seçmeni ikinci tura katılım ve kendi lehlerinde oy vermeleri noktasında ikna etmesi diğer taraftan da ilk turda hatalı oy kullanan seçmeni bilinçlendirmesi her iki adayın siyasi geleceklerini belirleme noktasında kritik rol oynayacaktır. Özetle ikinci tur sonuçlarını Tatar ve Akıncı’nın diğer adaylarla kurdukları ittifaklar kadar ilk tura katılmayan ve ilk tura katılıp geçersiz oy kullanan seçmenin belirleyeceği söylenebilir.

Son olarak Tatar veya Akıncı’nın cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda en tartışılan konular arasında Türkiye ile ilişkilerin nasıl bir seyir izleyeceği ve yeniden başlaması muhtemel Kıbrıs müzakerelerinin seçim sonuçlarından nasıl etkileneceği yer almaktadır. Bu kapsamda Akıncı’nın cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda 2015’ten beri görev süresi boyunca sık sık hedef aldığı Türkiye ile ilişkilerde zorlu bir sürecin yaşanacağı ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile müzakerelerin federasyon modeli odaklı yürütülmeye çalışılacağı açıktır. Ancak 11 Ekim’den kısa bir süre önce kapalı Maraş’ın yeniden açılma kararı alınmasına tepki olarak HP koalisyon hükümetinden çekildiği için Cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından KKTC’de yeni hükümet kurulması gerekecektir. Haliyle 18 Ekim’den sonra UBP’nin yeniden hükümeti kurması ya da olası bir erken seçimden güçlenerek çıkması durumunda geçen iki yılda olduğu gibi Akıncı’nın muhafazakar UBP hükümeti tarafından dengelenmesi ve bu durumun Türkiye-KKTC ilişkilerindeki gerilimi bir nebze de olsa azaltması beklenmektedir. Buna paralel olarak GKRY tarafıyla yürütülen müzakereleri her ne kadar Kıbrıs Türk toplumu lideri sıfatıyla cumhurbaşkanı yürütüyor olsa da sürece yön veren asıl kurum hükümet olduğu için UBP’nin yeniden görevde olacağı hükümet Akıncı’yı federasyona dair görüşmelerde kısıtlayabilir.

Tüm bunlara karşın Tatar’ın cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda ise müzakereler KKTC’nin bir devlet olarak tanınmasına yönelik olarak devam edecek ve iki devletli model ön plana çıkacaktır. Ayrıca Tatar’ın başbakan olarak görev yaptığı süre zarfında ana vatanla yakın ilişkiler kurması düşünüldüğünde Doğu Akdeniz’de Mavi Vatan doktrini başta olmak üzere çeşitli altyapı yatırımları ve diğer ekonomik yatırımlar kapsamında Türkiye ile iş birliğinin artacağı öngörülmektedir. Sonuç olarak Kıbrıs Türk halkı ikinci tur öncesinde tüm bu faktörleri düşünerek kime oy vereceğini belirleyecektir.