19 Mayıs 2024'te İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile iki ülke sınır hattını oluşturan Aras Nehri üzerinde inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajların açılışından dönerken geçirdiği helikopter kazası sonucunda hayatını kaybetmişti. Bu hadiseyle birlikte İran Cumhurbaşkanı seçimleri bir kez daha dünya gündemine oturdu. Zira cumhurbaşkanı seçimleri dünyaya açılmaya çalışan "reformcu" ve bu tür açılımlara sıcak bakmayan "muhafazakar" cenahlar arasında gerçekleşen politik hesaplaşma alanına dönmüş durumdadır. Bu nedenle İran Cumhurbaşkanlık seçimleri yurt içinde tartışıldığı gibi dünya gündeminde de tartışmalara neden oldu.

Kasım seçimleri öncesinde yapılacak ilk tartışmada Başkan Biden’ın Trump karşısında göstereceği performans yarışın gidişatına oyun değiştirici etki yapabilir. Biden’ın yaşı, bilinci ve dinçliğiyle ilgili şüphe oluşturmayı başaran Trump kampanyası, bir yandan da CNN’de yapılacak tartışmanın formatı ve tarafsızlığıyla ilgili tartışma yaratmaya çalıştı. Biden’ın iyi performans göstermesi durumunda tartışmanın Demokratlara müzahir CNN’de olmasını bahane gösterecek olan Trump kampı, Biden’ın herhangi bir dil sürçmesi veya zihinsel donması durumunda da bunu maksimum seviyede kullanmayı planlıyor. Trump’ın her türlü sonuçta zafer ilan etmeyi beceren ve klasikleşen bu siyaset tarzının devam etmesi şaşırtıcı olmayacak. Biden’ın iyi performans göstermesi Trump’ın kampanyasını bitirmez ancak Biden’ın zihinsel dinçliğiyle ilgili soru işaretleri oluşursa kampanyasının toparlanması çok daha zor olacak.

İran’da cumhurbaşkanı seçim süreci nasıl işlemektedir? Cumhurbaşkanının İran yönetim sistemindeki yeri ve yetkileri nelerdir? Mevcut seçimde öne çıkan tartışmalar nelerdir?

İran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri

G7 zirvesi sonuç bildirgesine baktığımızda, uluslararası sistemin farklı kriz alanları ve meydan okumalarına ilişkin geniş bir problemler listesi görüyoruz. Ukrayna’dan Tayvan’a, yapay zekadan enerjiye birçok sorunlu alanda nasıl hareket edeceklerini belirten liderlerin bu meselelerle ilgili farklı inisiyatiflere destek sözlerini okuyoruz. Ortak deklarasyonun bir seri iyi niyet beyanıyla dolu olmasına rağmen çözüme giden net öneriler olduğunu söylemek zor. Başka platformlarda daha önce üzerinde anlaşılan birçok inisiyatife referans verilmekle birlikte Ukrayna, Tayvan ve Filistin gibi kriz alanlarında kalıcı çözümü sağlayabilecek anlaşma önerilerine rastlamak mümkün değil. Bu durum Washington’ın kapsamlı stratejik politikalar etrafında somut çözüm üretmekte ne kadar zorlandığının ve Biden’ın küresel liderlik karnesinin zayıflığının çarpıcı bir göstergesi olarak öne çıkıyor.

Avrupa Parlamentosundaki (AP) siyasi grupların 2019 seçimlerine kıyasla 2024 seçimlerindeki performansları nasıl? AP’deki siyasi grupların ideolojileri ve çeşitli konulardaki tutumları nelerdir? AP’deki siyasi grupların AB’nin genişlemesine ve Türkiye’nin üyeliğine yönelik yaklaşımları nelerdir?

Biden yönetimi İsrail’le Hamas arasındaki ateşkes müzakerelerinde sonuç almakta zorlanırken bir yandan da savaşın Lübnan’a sıçramasını engellemeye çalışıyor. Biden, İsrail’in bir ateşkes planını kabul ettiğini söylemiş ve detaylarını açıklamıştı. Netanyahu ise Hamas’ı tamamen yok etme amacından vazgeçmediklerini söyleyerek Washington’ın elini zorlamasına direnmişti. İsrail Gazze’de saldırılarına devam edince, Hamas da pozisyonunu sertleştirmişti. Biden yönetimi bu sefer Hamas’ın oyun bozanlık yaptığı argümanını öne sürerek İsrail’e ateşkes için gerçek bir baskı yapmaktansa Mısır, Katar ve Türkiye gibi ülkelerin Hamas üzerindeki nüfuzunu kullanmalarını sağlamaya çalıştı.

İran halkı 28 Haziran'da 14. kez cumhurbaşkanını belirlemek üzere sandığa gitmeye hazırlanıyor. Geçtiğimiz günlerde ülkenin en güçlü siyasal organlarından Anayasayı Koruyucular Konseyi, 80 aday adayından altısına cumhurbaşkanlığı adaylığı vizesi verdi. Adaylardan beşi muhafazakar biri ise reformist olarak sınıflandırılsa da aslında bu sınıflandırmanın gözden kaçırdığı önemli detaylar bulunmakta. Bu detayların seçmen tercihini kuvvetli bir şekilde etkileme ihtimali de bir hayli yüksek.