OrtadoÄŸu siyaseti daha önce içerisine sokulmuÅŸ kategoriler dışında tekrar yazılmalı. Çünkü önce Irak iÅŸgali ardından da Arap Baharı diye isimlendirilen süreç OrtadoÄŸu siyasetine dair basma kalıp analizleri yerle bir etti. 

Önce Amerika, Irak’ı iÅŸgal etti. Kürtler ve bazı Åžii milisler ABD iÅŸgaline destek verdi. Bazı Åžii milisler ise önce ABD ile savaÅŸtı ardından ABD’yle paralel hareket etmeye baÅŸladı. Ä°ran önce direniÅŸe destek verdi, sonra ABD ile birlikte yaÅŸama formu buldu. ABD iÅŸgaline karşı en büyük direniÅŸ Sünni gruplardan geldi. Ardından ise birtakım Sünni gruplar Sehve Konseyleri adı altında ABD ile koordinasyon içerisinde El-Kaide unsurlarına karşı savaÅŸmaya baÅŸladı. 

Ä°ÅŸgal’in Irak’ı kuruldu. ABD ve Ä°ran kendileriyle iÅŸbirliÄŸi yapan aktörlerin eliyle yeni bir Irak kurdu. Maliki diye bir aktör çıktı. Saddam döneminde önce Ä°ran’a kaçıp ardından Ä°ran’ın tahakkümüne dayanamayıp Suriye’de yaÅŸamaya baÅŸlayan Maliki, kendisini Ä°ran ve ABD’nin çıkarlarının kesiÅŸtiÄŸi noktada konuÅŸlandırdı. Bu iki ülkenin icazetiyle Maliki, Irak’ı ağır mezhepçi tonlarıyla Saddam-style yönetti. Ülkede birlik adına söylenebilecek ne varsa yerle bir etti. 

Bölgenin belalısı konumuna gelen IŞİD’in tüm sosyal/siyasi altyapısı önce ABD iÅŸgaliyle ardından Maliki eliyle hazırlandı. Maliki’yi bu kadar pervasız yapan ABD ve Ä°ran’ın güçlü desteÄŸiydi. Maliki’nin marjinalleÅŸtirdiÄŸi Sünni gruplar, IŞİD ile birlikte saldırıya geçtiÄŸinde ABD’nin Maliki’yi güçlendirmek için gönderdiÄŸi silahlar IŞİD’in eline geçti. O silahlar ABD müttefiklerine ve Suriyeli muhaliflere karşı kullanıldı. Suriye’nin ılımlı muhaliflerinden esirgenen silahların daha etkilileri IŞİD’in eline geçmiÅŸ oldu. Nihayetinde Maliki’nin son kullanım tarihi doldu ve Ä°ran’a Maliki’ye göre daha yakın Ä°badi ile yer deÄŸiÅŸtirmeye zorlandı. 

DEĞİŞEN İTTİFAKLAR

IŞİD’e karşı uluslararası koalisyonun saldırıları baÅŸladı. ABD ve Batı ile birlikte Ä°ran da büyük oranda aynı frekansa sahip oldular. Körfez ülkeleri ise Ä°ran’ın adamı olmakla suçladıkları Maliki ile savaÅŸan IŞİD’e ve beraberindeki Sünni ittifaka karşı uluslararası koalisyona en net desteÄŸi verdi. Ürdün, Suudi Arabistan, BirleÅŸik Arap Emirlikleri gibi ülkeler tüm tehlikesine raÄŸmen IŞİD ve Sünni ittifaka yönelik hava saldırılarında ön saflarda yer aldılar. Bu arada Ä°ran ve Suudi Arabistan arasında görüÅŸme trafiÄŸi arttı. 

Bir de Suriye’miz var. Tabiri caizse kimin elinin kimin cebinde olduÄŸunun belli olmadığı Suriye. Vekaletler savaşı olarak baÅŸladı. Ä°ran devrimin erken dönemlerinde Suriye’ye dış müdahale yaptı. Hizbullah Suriye’ye girdi. Körfez vekilleri aracılığıyla çatışmalara dâhil oldu. Rusya ile ABD rekabet içerisine girdi. Hakkını teslim etmek lazım Rusya yaptı, ABD baktı. Esed rejimi Ä°ran ve Rusya’nın aralıksız desteÄŸini, büyümelerinde büyük katkılarda bulunduÄŸu “radikal gruplar” korkusunu da ekleyerek artırdı. Irak savaşında yabancı savaÅŸçıların ve/veya El-Kaidecilerin otobüs firması gibi çalışan Esed rejimi kendisini radikal grupların alternatifi olarak yutturmaya çalıştı. Buna raÄŸmen önce PYD ile ardından IŞİD ile birlikte yaÅŸama formuna ulaÅŸtı. Ticaret yaptı, mıntıka ayrımına gitti, istihbarat paylaÅŸtı. Yine bu süreçte Ä°srail defalarca Suriye’ye girerek hava saldırısında bulundu. Sivil yerleÅŸimlerini varil bombalarıyla, kimyasal silahlarla, uzun menzilli füzelerle vurmaktan çekinmeyen ve hava savunma sistemiyle övünen Suriye Ä°srail’e ses çıkarmadı.    

ESKÄ° DÜÅžMANLAR AYNI HENDEKTE

Ardından IŞİD’e karşı uluslararası koalisyonun hava saldırıları baÅŸladı. Esed’in kuzeni ve Baas katliamının finansörlerinden Rami Mahluf’un gazetesi El-Vatan “Washington ve müttefikleri ile Suriye rejimi aynı hendekte” baÅŸlıkları attı. Uçaklar Suriye’deki IŞİD-Nusra hedeflerini vururken ve siviller de hayatını kaybederken Suriye rejimi yine hava savunma sistemlerini uyku moduna aldı. Körfez uçakları Suriye hava sahasına girdi ama 3 küsur senedir yeterince desteklemedikleri muhaliflere yardım veya Baas katliamına dur demek için deÄŸil; Baas rejiminin Körfez tarafından desteklendiÄŸini iddia ettiÄŸi IŞİD-Nusra hedeflerini vurmak için. Birden ABD, Ä°ran, Suriye rejimi ve Körfez kendilerini aynı hendekte buldular. “DireniÅŸ ekseni”nin ekseni kaydı.  

OrtadoÄŸu’ya iliÅŸkin bildiÄŸimiz her ÅŸeyi unutma vaktimiz geldi. OrtadoÄŸu’yu anlamaya sıfırdan baÅŸlamalıyız.

[AkÅŸam, 26 Eylül 2014]