Amerika’da Ferguson olaylarından itibaren hızlanan ayrımcılık tartışmaları devam ediyordu. Åžimdi de Senato Ä°stihbarat Komitesi’nin CIA’nin iÅŸkencelerine dair hazırladığı raporun bir kısmının kamuoyuna açılmasıyla birlikte iÅŸkence ve insan hakları ihlalleri gündemin birinci sırasına yerleÅŸti. Kendisini baÅŸka ülkelerin demokratik ve ahlaki hususiyetlerini derecelendirme koltuÄŸunda gören ABD’nin belgelendirilmiÅŸ ayrımclık ve iÅŸkence dosyası iç ve dış kamuoyundan gizlenemez noktaya ulaÅŸtı.
Başını Demokrat Senatör Dianne Feinstein’ın çektiÄŸi Amerikan Senatosu’nun Ä°stihbarat Komitesi CIA’nin 11 Eylül sonrası uyguladığı sorgulama ve alıkoyma teknik ve uygulamalarını mercek altına almıştı. CIA ile Komite arasında yapılan uzun pazarlıklar sonucunda 6,000 sayfalık raporun 525 sayfalık bir kısmı kamuoyuyla paylaşıldı. Rapor, CIA’nın Polonya, Litvanya, Romanya, Afganistan ve Tayland’da kurduÄŸu gizli hücrelerde yakaladığı ÅŸüphelilere 2001-2006 yılları arasında uyguladığı iÅŸkence metotlarını ayrıntılı olarak anlatmakta ve CIA’in ağır insan hakları ihlallerini ortaya koymakta.
RAPORUN ARKA PLANI
Rapor hakkında konuÅŸamadan önce isterseniz bir hafızaları tazeleyelim. Sorunu kökenleri 11 Eylül’ün hemen sonrasında dönemin baÅŸkanı George W. Bush’un CIA’ye El-Kaide ile baÄŸlantılı olduklarını düÅŸündükleri ÅŸüphelileri yakalama, alıkoyma ve sorgulama yetkisi vermesiyle baÅŸlamıştı. Bundan sonraki süreçte CIA bir istihbarat teÅŸkilatından çok sınır ötesi operasyonlar yapan paramiliter bir güç gibi hareket etti. Ebu Zubeyde gibi üst düzeyli El-Kaideciler’in yakalanmasıyla birlikte sorgulamalar üzerine tartışmalar baÅŸladı ve Adalet Bakanlığı 2002’de gönderdiÄŸi bir kararnameyle bu sorgulamaları meÅŸrulaÅŸtırdı. 2004’te ise Bakanlık bu kararnameyi rafa kaldırmak zorunda kaldı. 2005 yılında CIA’in özellikle DoÄŸu Avrupa’da gizli hapishaneler iÅŸlettiÄŸinin ortaya çıkmasıyla birlikte bu hapishanelerdeki sorgulama kayıtlarının yok edilmesi çalışmaları baÅŸladı. Dönemin CIA Kontra-terörizm Daire BaÅŸkanı Jose Rodriguez eleÅŸtirilerin odağına oturdu. Tartışmalar 2006’da bu hapishanelerde alıkonulan ÅŸüphelilerin Guantanamo’ya taşınmasıyla biraz hafifledi fakat Bush CIA’in iÅŸkence tekniklerine sahip çıktı. Obama’nın seçimden sonraki ilk icraatlarından birisi bu hapishane ağını kapatıp iÅŸkence metotlarını yasaklamak oldu. Birkaç ay sonra ise Senato’nun Ä°stihbarat Komitesi, CIA’in sorgulama programını mercek altına alan soruÅŸturmasına baÅŸladı. Rapor Ocak 2012’de tamamlandı fakat özellikle raporun hangi kısımlarının kamuoyuyla paylaşılabileceÄŸi üzerine yapılan tartışmalar sebebiyle kamuoyu ancak geçtiÄŸimiz hafta içerisinde raporun 525 sayfalık kısmına eriÅŸime sahip oldu.
RAPORDA NE VAR?
6000 sayfalık raporda birçok önemli ayrıntı var fakat rapora göre özetle CIA sorgulamalarda acımasız metotlar uyguladı; bu metotlar ihtiyaç duyulan istihbaratın elde edilmesi için umulan faydayı saÄŸlamadı; iÅŸkencelerine iliÅŸkin karar alıcıları doÄŸru bilgilendirmedi ve devlet kurumlarını yanlış yönlendirdi; iÅŸkencelerinde kiralık personel kullandı; alıkoyduÄŸu insanların kaydını bile doÄŸru dürüst tutmadı; iÅŸkenceci personelini cezalandırmadı ve ABD’nin imajını sarstı.
Su ile boÄŸma, tabuta kapama, uzun süreli uykusuz bırakma ve ayakta durdurma, tecavüz, soÄŸukta bırakma, Rus ruleti, uzun süreli “buz banyosu” , akrabalara iÅŸkence... CIA’in kullandığı metotlardan sadece birkaçı bunlar. Meselenin daha da acı tarafı iÅŸkenceye maruz kalanların en az 5’te 1’inin masum olduÄŸu daha sonra anlaşılmış. Bu iÄŸrenç tablodan bile “açık toplum” zırvalarıyla ABD reklamı çıkarmaya çalışanlar var. Bu rapor bir ÅŸeyi gösteriyorsa o da ABD’nin diÄŸer ülkelere ahkam çektiÄŸi konularda kendi sicilinin daha kabarık olduÄŸudur.
Top artık Obama’da ve uluslararası kuruluÅŸlarda. Obama, iÅŸkencecileri ABD yargısının önüne getirilebilcek mi? Uluslararası Ceza Mahkemesi, görev alanına giren bu konuda adaleti siyasete tercih edebilecek mi?
[Akşam, 12 Aralık 2014]
