SETA Ortadoğu Araştırmaları’nda çalışmalar yürüten Can Acun, ABD’nin Kasım Süleymani suikastini değerlendirdi. Cuma günü sabaha karşı İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani, ABD'nin bir hava saldırısı ile feci şekilde öldürüldü. Süleymani'nin öldürülmesi bölgede yeni bir belirsizlik sürecinin kapısını araladı. Peki şimdi ne olacak? Ülkeyi derinden sarsan bu saldırıya İran yönetimi nasıl karşılık verecek? Bu saldırı Suriye'nin geleceğini nasıl etkileyecek? Trump yönetimi tansiyonu arttıracak mı? Bu süreçte Türkiye nasıl bir tutum takınacak? Uzun süredir İran, Irak ve Suriye araştırmaları yapan SETA Ortadoğu Araştırmaları'nda çalışmalar yürüten Can Acun ile ABD'nin son saldırısının bölgeye ve tüm dünyaya etkisini konuştuk.
İRAN'IN OPERASYONLARINI YÖNETİYORDU-ABD Kasım Süleymani operasyonu ile bölgede kaosun fitilini ateşledi. Bu noktaya nasıl gelindi?
ABD, Obama yönetimi döneminde İran'a çok büyük bir alan açmıştı. İran'ı çıkarları doğrultusunda kullandı. İran da çok yayılmacı bir politika izliyordu. Kasım Süleymani de İran'ın tüm dış operasyonlarını yöneten bir isimdi. Irak'ta, Suriye'de, Lübnan'da ve Yemen'de İran'ın direniş eksenini oluşturuyordu.
ABD ÖNÜNÜ AÇTI
-Yani Kasım Süleymani'nin önü Obama döneminde mi açıldı?
Elbette, Kasım Süleymani'nin komutanı olduğu Kudüs Gücü'nün önü Obama yönetimi tarafından açıldı. İran'da bu imkanı bölgesel ihtirasları için kullandı. Süleymani Afganistan'dan Yemen'e geniş bir ağ oluşturdu. ABD yönetimi İran'ı destekleyecek şekilde geniş bir olanak tanıdı. DAEŞ'in ortaya çıkması ile birlikte Haşdi Şabi ordusu ile ABD yönetimi birlikte hareket etti.
-Trump'un yönetime gelmesi ile ne değişti?
Trump'un yönetime gelmesi ile ABD'nin İran politikası tamamen değişti. İran'ı hedef alan bir anlayış ortaya koymaya başladı. Bundan İran'ın vekil unsurları da nasibini aldı. Kasım Süleymani de bu anlamda hedef haline gelen isimlerden biriydi. Özellikle ABD ve İran birçok kez Irak'ta karşı karşıya geldi.
-Süleymani saldırısı ABD'nin beklenen bir hamlesi miydi?
Seçimlere giden ABD'nin İran ile doğrudan savaşmak istemesi beklenilmiyordu. Kasım Süleymani'nin yönettiği unsurların Bağdat ABD Büyükelçiliği'ne baskın düzenlemesi de beklenilmeyen bir gelişmeydi. ABD yönetimi Kasım Süleymani'yi Bağdat'ta bir suikastle öldürdü. Sonuç olarak Kasım Süleymani'yi ABD yönetimi büyüttü ve yine ABD yönetimi ortadan kaldırdı.
SÜLEYMANİ SURİYE'DE KATLİAMLAR YAPTI
-Birkaç cümle ile Kasım Süleymani'nin portresini özetleyin desem bana ne söylersiniz?
Uzun yıllar Afganistan Savaşı, İran-Irak Savaşı'nda yeralmış çok önemli bir sembol isim. Hatta İran'da iki numara olduğunu söyleyenler de çoğunlukta. Esed rejimini desteklemek adına Suriye'de yeraldı. Özellikle Halep'teki katliamda büyük rol oynadı. Suriyeli muhaliflere karşı Şii milisleri hareketlendirdi ve sahada onbinlerce insanın öldürülmesine neden oldu. İran'ın Fars İmparatorluğu hayallerine destek olmak için birçok katliama imza atmış bir figür.
-Süleymani saldırısı İran'ın karizmasını da yerlebir etti. Yönetim bu saldırıya nasıl bir cevap verecek?
Asıl merak edilen soru da bu. Şu anda küresel anlamda büyük bir risk oluşmuş durumda. İran'ın bu saldırıya nasıl bir cevap vereceği merak ediliyor. Benim öngörüm İran'ın cevap vermek zorunda olduğu. ABD yönetimi ile konvansiyonel bir savaşa gireceğini düşünmüyorum. İran yönetimi asimetrik yöntemlerle ABD yönetimine cevap vermeye çalışacaktır.
GERGİNLİK ARTIK KONTROLDEN ÇIKTI
-Nasıl bir saldırı gerçekleştirebilir?
Sivillerden ziyade askeri unsurları hedef alacağını düşünüyorum. ABD'nin askeri unsurları, İsrail ve körfez ülkelerini de hedef alması beklenebilir. Geçmişe göre savaş ihtimali biraz daha arttı. Taraflar bu zamana kadar kontrollü gerginlik stratejisi izliyordu. Son gelişmelerden sonra bu kontrollü gerginliğin artık yönetilemediğini görüyoruz. ABD Büyükelçiliğ'nin basılması ve Kasım Süleymani'nin öldürülmesi beklenmeyen gelişmelerdi. Artık bunu yönetmek kolay değil. Bir savaşa sürüklenme ihtimalini de her zaman göz önünde bulundurmak gerekir.
İRAN YANIT VERMEK ZORUNDA
-İran'ı yanıt vermek zorunda mı?
Evet İran yanıt vermek zorunda. Yanıt vermeyip bu saldırıyı sineye çekerse güç alanı içerisindeki vekalet güçleri üzerindeki etkisi büyük ölçüde ortadan kalkar. Irak'ta etkisini kaybetmiş olacak.
-Son gelişmeler Suriye'deki iç savaşı nasıl etkiler?
Suriye hattında İran çok önemli bir rol oynamıştı. Esed rejimini maddi ve insan kaynağı açısından destekledi. Bölgede 60 bin Şii milis unsurun olduğu biliniyor. ABD yönetimi İran'ın üzerine geldikçe Suriye'deki İran baskısının da etkileneceğini düşünüyorum. Buradaki milislerini çekebilir ya da farklı bir çalışma dinamiği oluşur. Muhaliflerin eli rahatlar ve Türkiye'ye farklı bir alan açılabilir.
-ABD'nin bu suikasti Irak'taki İran etkisini nasıl etkiler?
Asıl mücadelenin dinamiği Irak. İran'ın her açıdan Irak yönetimine nüfuz ettiğini düşünüyorum. Son dönemde ülkedeki kötü yönetim, İran karşıtı bir dalganın oluşmasına neden oldu. Bu dalgayı ABD ve Körfez ülkeleri de desteklediği biliniyor. Son saldırı İran etkisini arttırabilir.
SAVAŞ ABD SEÇİMLERİNİ OLUMSUZ ETKİLER
-Trump yönetimi bu saldırı ile ABD seçimlerinde elini güçlendirmeyi hedeflediğini iddia edenlere katılıyor musunuz?
Trump, ABD seçimlerine Bağdadi'yi ve Süleymani'yi öldürmüş ABD Başkanı olarak girmeyi hedefliyor. Trump'ın asıl vaadi bölgeden askerlerini çekmekti. Eğer İran ile konvansiyonel bir çatışma içerisine girerse bu durum aleyhine de dönebilir. İran'a geri adım attırabilirse bunu bir zafer olarak lanse edecektir. İsrail lobileri ve evanjelik unsurlar çok ciddi anlamda İran karşıtı. İran ile mücadele görüntüsü vererek bu unsurların desteğini almak istiyor.
-ABD'nin Ortadoğu'dan çekilmesi konusunun son saldırı ile birlikte rafa kaldırıldığını söyleyebilir miyiz?
Trump'ın temel amacı Ortadoğu'dan çekip Asya'ya yönlendirmekti. Ancak son gelen haberler bölgeye 4500 yeni ABD askerinin çekileceği yönünde. ABD'nin bölgeden çekilmesinin bir süre rafa kalktığını söyleyebiliriz.
SÜREÇ TÜRKİYE'NİN ELİNİ GÜÇLENDİRİR
-Türkiye bu süreçten nasıl etkilenir?
Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz. ABD yönetimi bölgede artık Türkiye'ye daha fazla ihtiyaç duyuyor. Süreç iyi yönetilirse Türkiye'nin çıkarına olacağını düşünüyorum.
-Türkiye nasıl bir politika izlemeli?
Burada benim politika önerim şu. Kesinlikle müdahil olmamalı ve iki tarafa da eşit mesafede olmalı. Böyle bir çatışmanın tarafı olmak Türkiye'nin çıkarına değil. Her iki tarafın da Türkiye'ye daha fazla ihtiyacı olacak. ABD'nin yaptırım sürecinin hafifletilmesi, PKK/PYD'ye desteğin ortadan kaldırılması bu dönemde Türkiye'nin kazanımı olabilir. Öte yandan İdlib'in hedef alınması konusunda ve Libya'ya asker gönderme sürecinde Türkiye'nin eli rahatlayabilir.
[Sabah, 6 Ocak 2020, Röportaj: İsa Tatlıcan]
