3 Temmuz Darbesi sonrası 2012 Anayasasını deÄŸiÅŸtirmek için Geçici CumhurbaÅŸkanı Adli Mansur tarafından oluÅŸturulan Amr Musa BaÅŸkanlığındaki 50 kiÅŸilik komisyon uzun süren ve tartışmalı geçen bir çalışma dönemi sonrası yeni anayasa taslağını hazırlayarak CumhurbaÅŸkanına sundu.(1)Adli Mansur’un Ocak ayında yeni Anayasayı referanduma götürmesi bekleniyorken, Siyasi parti ve hareketler ise ÅŸimdiden kampanya sürecini baÅŸlatmış durumdalar.(2)Mursi döneminde hazırlanan 2012 Anayasası’nın Ä°slami eÄŸilimli bir komisyon tarafından oluÅŸturulduÄŸu eleÅŸtirisi ile meÅŸruiyeti sorgulanmıştı. Ancak ÅŸimdi paradoksal ÅŸekilde tamamen seküler, liberal ve Nasırcı pozisyonlar tarafından domine edilerek darbe sonrası süreçte sivil siyasetin alanını daraltan ve Asker-Yargı-Polis devletinin kurumsal alt yapısını oluÅŸturan yeni bir Anayasa var karşımızda.

DARBE ANAYASASI

Adli Mansur tarafından birkaç istisna dışında tamamen seküler-liberal ve Nasırcı isimlerden oluÅŸturulan Komisyon’un hazırladığı yeni Anayasa giriÅŸ kısmı itibariyle 25 Ocak ve 30 Haziran (3 Temmuz darbesi) sürecini birbirini devamı olan devrimler olarak tanımlarken, 2012 Anayasasına nazaran önemli deÄŸiÅŸiklikler içeriyor. Komisyonun Hristiyan üyelerinin baskısına raÄŸmen 2.madde deki yasamanın kaynağını Åžeriat olarak belirleyen husus varlığını muhafaza ederken, 219. Maddedeki Ezher’in Åžeriata uygunluk denetimi kaldırılarak denetim ve yorumlama yetkisi Anayasa mahkemesine bırakılıyor. Dolayısı ile popülist bir ÅŸekilde halk desteÄŸini muhafaza etmek için sembolik olarak ilgili madde korunuyor. Çift kamaralı meclis sistemi deÄŸiÅŸtirilerek, Åžura Konseyi ilga ediliyor. Mecliste iÅŸçi, köylü kotaları kaldırılıyor. Darbeye olan desteÄŸi ödüllendirilen Ezher ÅžeyhliÄŸi ve Üniversitesi’nin 2012 Anayasası ile kazandığı özerklik muhafaza ediliyor. 74. Madde ile 1971 Anayasa’sına benzer ÅŸekilde dini ve ırk ayrımcılığına dayalı siyasi partiler yasaklanıyor. Bu madde baz alınarak Hürriyet ve Adalet Partisi de dahil olmak üzere Ä°slami eÄŸilimli tüm partilerin kapatılması sürecine Anayasal bir meÅŸruiyet kazandırılıyor. Meclis seçim sisteminin parti listesi mi yoksa bireysel mi olacağı üzerinden mutabakata varılamayarak CumhurbaÅŸkanı’nın insiyatifine bırakılırken, yine ilk olarak CumhurbaÅŸkanlığı mı yoksa Meclis seçimlerimi yapılacağı hususu da CumhurbaÅŸkanı’nın kararına bırakılmış durumda. 102. Maddeye göre ise CumhurbaÅŸkanı meclisin %5’ni direk olarak belirleyebilecek. CumhurbaÅŸkanı kabine oluÅŸturması için bir BaÅŸbakan seçebilecek ancak meclis çoÄŸunluÄŸunun desteÄŸi ÅŸartı aranacak. SaÄŸlanamazsa Meclis’te çoÄŸunluk saÄŸlayabilecek bir diÄŸer ismi belirleyecek. 30 gün içinde BaÅŸbakan ve kabinesine güvenoyu çıkmazsa yeniden meclis seçimlerine gidilecek. Meclisin 2/3 ‘ü CumhurbaÅŸkanı’ndan güvenoyunu çekerse referanduma gidilerek CumhurbaÅŸkanı’nın desteÄŸi sorgulanacak %50’ye ulaşılamazsa yeniden CumhurbaÅŸkanlığı seçimlerine gidilecek. Valiler yine CumhurbaÅŸkanı ataması ile belirlenecek.

BÜROKRATÄ°K CUNTA

Anayasa asıl ruhunu ise devlet sisteminin yeniden ÅŸekillendiren ve bürokrasiyi sivil siyasetin yönetiminden beri kılan maddeler ile buluyor. Seküler ve liberal siyasi parti ve hareketleri kullanarak Mursi’yi deviren devlet kurumları Ordu, Polis ve Yargı yeni Anayasa’dan istediÄŸini alarak kendi bağımsız pozisyonlarını güçlendirmiÅŸ olduÄŸunu görüyoruz. Ordu yeni Anayasa ile birlikte adeta yürütmenin bir alt birimi olmaktan ziyade kendisi baÅŸlı başına yeni bir erk haline gelmiÅŸ oluyor.(3)204. Madde ile birlikte Siviller askeri mahkemelerde yargılanabilecekken, maddenin dili o kadar geniÅŸ ki kimin Askeri mahkemelerde yargılanacağı Askeri Mahkemelerin bizzat kendi keyfiyetine bırakılmış durumda. 234. Madde ile birlikte Savunma Bakanı ve Genel Kurmay BaÅŸkanı’nın 8 yıl yani iki CumhurbaÅŸkanlığı dönemi boyunca Yüksek Askeri Konsey’in onayı ile belirlenmesi ÅŸartı da getirilerek, Darbeyi GerçekleÅŸtiren General Abdul Fettah el-Sisi dokunulmazlık kazanmış oluyor.

Kuvvetler ayrılığı baÄŸlamında “Yargı bağımsızlığı” tesis ediliyor gözüküyorken, aslında Juristokratik bir ÅŸekilde hareket eden Mısır Yargı kurumu da elini sivil siyasete nazaran güçlendiriyor. Yargı Konseyi BaÅŸ Savcıyı belirleme yetkisi alırken, her bir ayrı yargı kurumu kendi içinde ayrı bir bağımsız alan kazanıyor. Yargının bütçesi de kendi talepleri çerçevesin de belirlenecekken, her hangi bir meclis denetimi uygulanamıyor. Nepotist ÅŸekilde kadrosu oluÅŸturulmuÅŸ Mısır Yargı erki böylelikle kendini yeni Anayasa ile tamamen korumaya almış oluyor. Emniyet Güçleri, Ä°stihbarat ve Polis teÅŸkilatı da kendi özerklik alanını güçlendiren bazı yeni kazanımlar elde etmiÅŸ durumdalar. Ä°ç Ä°ÅŸleri Bakanı’nın Emniyet teÅŸkilatından geliyor olması zorunluluÄŸu devam ederken, 206. ve 207. Maddeler itibariyle Polis’in direk olarak halka sadık olduÄŸu ibaresi eklenmiÅŸ durumda. Polis Yüksek Konsey’i ise polisi ilgilendirebilecek kanun deÄŸiÅŸikliklerin de zorunlu danışılacak kurum olarak belirlenmiÅŸ. 204. Maddeye göre Ä°stihbarat ajanları ise sivil mahkemeler yerine askeri mahkemelerde sadece yargılanabilecekler.

Sonuç olarak Ocak ayında referanduma gidecek olan yeni Anayasa halka devrimin, özgürlüklerin ve hakların Anayasası olarak sunulsa da aslında birkaç makyaj madde dışında temel olarak Mısır’da gerçekleÅŸen Bürokratik darbenin kurumsal alt yapısını oluÅŸturmayı hedefliyor. Yeni Anayasa ile birlikte Mısır 3 Temmuz darbesini gerçekleÅŸtiren Cunta marifetiyle Ordu-Polis ve Yargı devleti olmaya doÄŸru adım adım ilerliyor.

[Dünya Bülteni, 28 Aralık 2013]