- BRICS'in AB, Şanghay İşbirliği Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşlardan temel farkları nelerdir?
Başlangıçta ekonomik bir grup olarak ortaya çıkan BRICS dünya ekonomisi ve siyasetinin mevcut ortamında aynı zamanda siyasi bir istişare ve iş birliği mecrası haline dönüşmeye başlamıştır. AB, Şanghay İşbirliği Örgütü ve G7 gibi örgütlerle karşılaştırıldığında daha zayıf ve ekonomik eksenli bir istişare grubudur. Bugünkü durumu ile ağırlıklı olarak istişare, ortak politika belirleme ve iş birliği boyutu ile ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Ancak grup üyeleri arasındaki ortak çıkarların artması veya ortak tehditlerin daha belirgin hale gelmesi bu grubu daha etkin bir teşkilat haline dönüşebilme potansiyeline sahiptir.
- BRICS nedir ve bu terim nasıl ortaya çıkmıştır?
BRIC terimi 2001'de Goldman Sachs yatırım bankası ekonomisti Jim O'Neill tarafından ilk defa ortaya atılmıştır. Başlangıçta BRIC yani Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin'in İngilizce baş harflerinden oluşan kısaltma ile dörtlü grup olarak kullanılmıştır.
2010'da Güney Afrika Cumhuriyeti'nin de bu gruba dahil olması ile birlikte BRICS adına dönüşmüştür. O'Neill raporunda bu beş yükselen ekonominin 21. yüzyılda dünya ekonomisine yön vereceği tespitinde bulunmuştur. BRICS ülkeleri dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40'ını ve dünya ekonomisinin de neredeyse yüzde 25'ini oluşturmaktadır. BRICS ülkelerinin son on yıllık büyüme performansları bu dönemdeki dünyanın toplam ekonomik büyümesinin yarısına karşılık gelmektedir.
- Johannesburg Zirvesi'nin önemi nedir?
BRICS grubunun onuncu zirve toplantısı bu sene Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Johannesburg şehrinde yapıldı. Zirveye bu sene Türkiye de İslam İş Birliği Teşkilatı dönem başkanı sıfatı ile katıldı. Türkiye'yi zirvede Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan temsil etti. Zirvenin bu seneki ana teması "Afrika'da BRICS: Dördüncü Sanayi Devriminde Kapsayıcı Büyüme ve Refah Paylaşımı ve İş Birliği" idi. Afrika Kıtası'nın da bir sonraki küresel büyüme ve gelişme dalgasına eklemlenmesinin daha bütüncül ve sürdürülebilir bir küresel ekonomik istikrar sağlayacağı vurgulandı. Daha önceleri "Küresel Güney" yani dünya ekonomisi ve siyasetinin ana çizgisini belirleyen Avrupa ve Kuzey Amerika hattının dışında kalan aktörler arasında paylaşımcı çerçevede daha sıkı iş birliği geliştirmek bu seneki toplantının ana teması idi. "Güney-Güney Arasında İş Birliği" şeklinde sloganlaşan yaklaşım ilk kez bu toplantılarda ekonomik veçhesi ile somut bir karşılık buldu.
- BRICS Zirvesi'nin 2018 gündeminde hangi konular yer almaktadır?
Her şeye rağmen bu seneki toplantıya damgasını vuran gelişme ABD'de Trump yönetimince başlatılan ticaret savaşları ve korumacılık adımları olmuştur. Trump yönetimi korumacılık politikası ve ticaret savaşlarını hayata geçirmenin ötesinde dünyada ortak çıkarlar üzerinden iş birliği sağlamayı amaçlayan çoklu anlaşma ve kurumları da büyük ölçüde işlevsiz hale getirmiştir.
Korumacılık ve ticaret savaşları ise en fazla ekonomileri sanayi ürünleri ve hammadde satışına endeksli BRICS ülkelerini etkileyecektir.
Şüphesiz BRICS ekonomilerinin büyümesine ket vurulacaktır. Dünya ekonomisi ve siyasetindeki bu yeni gelişme BRICS toplantılarına da damgasını vurmuştur.
Başlangıçta yumuşak bir birliktelik olan BRICS ortaya çıkan bu yeni ortak tehdit ve riskler nedeni ile daha işlevsel hale gelme potansiyeline sahiptir. Trump yönetiminin dünya ekonomisi ve siyasetinde oluşturduğu riskler bu ülkelerin birbirleri ile daha fazla koordine olarak ortak tepkiler vermelerinin önünü açmıştır.
- BRICS nasıl bir uluslararası finansal mimari hedeflemektedir?
BRICS toplantılarına ön plana çıkan bir diğer tartışma başlığı ise müstakil ekonomik derecelendirme ve kredi derecelendirmesi yapabilecek kurum ve kuruluşların oluşturulması çağrısıdır. Amerikan Merkez Bankası FED'in aldığı kararlar nedeni ile ekonomileri dalgalanan BRICS ülkeleri aynı zamanda FED politikalarından kendilerini yalıtmak için harekete geçmek niyetindeler. Bu ülkelerin parasal politikalarına belirsizlik katan ve bu ülkelere sermaye giriş çıkışını etkileyen bir diğer etmen ise kredi derecelendirme kuruluşlarıdır.
Bu kuruluşlar çoğu zaman siyasi saiklerle hareket etmekte ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerini manipüle edebilmektedirler. Etkin ve bağımsız derecelendirme kuruluşlarının oluşturulması BRICS ülkelerinin ortak talebi olarak ortaya çıkmıştır. FED'in parasal politikaları son dönemde özellikle Brezilya, Rusya ve Güney Afrika ekonomilerini olumsuz etkilediği gibi gelişmekte olan ekonomilerde ciddi dalgalanmalara neden olmaktadır.
Dünya ekonomik mimarisinde önemli yerleri olan Dünya Bankası'nın alternatifi olarak Asya Kalkınma Bankası'nın kurulması ve IMF'nin alternatifi olarak ise uluslararası para rezervinin oluşturulması BRICS üyeleri tarafından desteklenen önemli hamlelerdir.
Bu yeni kurum ve kuruluşların oluşturulması ve yeni bir küresel ekonomik mimariye geçişin sağlanması BRICS gündemindeki diğer önemli konu başlıklarıdır.
Türkiye'nin de sıkça dile getirdiği yerel para birimleri üzerinden uluslararası ticaretin desteklenmesi BRICS gündemindeki bir diğer konu olmuştur.
- Türkiye BRICS grubuna dahil olmalı mı?
BRICS gibi bir grubun parçası olmak Türkiye gibi uluslararası diplomasi ve ekonomik ilişkilerde çeşitliliği sağlamaya çalışan bir aktör açısından önem arz etmektedir. Gelişmekte olan ekonomilerin yaşadığı birçok sorun Türkiye açısından da geçerlidir bu nedenle BRICS zirvelerinde alınan kararlar Türkiye açısından dikkate değerdir. Diğer taraftan BRICS üyeleri arasında birçok konuda fikir ayrılıkları bulunmaktadır ve bu nedenle de zayıf bir birlikteliktir. Gruba Türkiye gibi yeni üyelerin dahil edilmesi de grup üyeleri arasındaki tartışmalı konulardan biridir. BRICS kararları ve toplantılar sonrasında oluşturulacak kurum ve iş birliği mekanizmaları her halükarda Türkiye açısından da önemlidir ve yakından takip edilecektir.
[Sabah, 28 Temmuz 2018]
