ABD'de bundan tam 40 yıl önce, ham petrolün ihraç edilmesi bir yasa ile yasaklanmıştı. Alaska ve California kaynakları ile Kanada menzilli petrol gibi birkaç istisna dışında…
Öte yandan malumunuz, geçtiÄŸimiz yıldan bu yana yaÅŸanan petrol fiyatı ÅŸokunda, küresel arzdaki güçlenme ve bu kapsamda ABD üretiminin doruÄŸa çıkması etkili oldu. 2009 yılında günlük 5,4 milyon varil üreten ülke, bu rakamı 2014 yılında 8,7 milyon, 2015'in ilk 5 ayında ise 9,5 milyon varile çıkardı.
Buradan hareketle, ABD'de artan petrol arzının nereye varacağı ve iÅŸin ucunun petrol ihracatı yasaklarına dokunup dokunmayacağı bir süredir sorgulanmaktaydı. Bu merak, son aylarda ise giderek arttı. Zira gerek Kongre'den gerekse petrol ÅŸirketlerinden bu yönde yükselen sesler güçleniyor. Yasakların rahatlatılması ya da kaldırılması yönünde…
Hatta geldiÄŸimiz noktada, önerinin bu sonbaharda Temsilciler Meclisi'nde oylanması bekleniyor. Sonbahar derken, içinde bulunduÄŸumuz Eylül ayının gelecek haftaları kadar yakın olabilir. Sonrasında ise, meselenin 2016 baÅŸlarında Senato'nun gündeminde olma durumu var. Kısacası, küresel petrol piyasalarını etkileyebilecek taze bir geliÅŸme ihtimaline az zaman kaldı.
Tabii her iÅŸte olduÄŸu gibi burada da, karar ne olursa olsun bazı kesimler sevinirken bazıları üzülecek. Bugün ülkede bir kesimin “yasak kalksın” fikrini savunurken, kimilerinin ateÅŸ püskürmesi de, bunun bir göstergesi.
ANLAMSIZ ÇELÄ°ÅžKÄ° MÄ°?
ABD'nin mevcut durumuna baktığımızda, petrolde halen net ithalatçı konumunda… Ülke, eski zamanlara göre enerji bağımlılığından büyük ölçüde kurtuldu ancak yabancı petrole hala para akıtılıyor. Ä°ÅŸte ihracat fikrine karşı çıkanlar da bu argümanı kullanıyor. Rafinericilerin başını çektiÄŸi bu grup, “Ä°thal petrole baÄŸlı bir ülkeyiz. Ä°hraç ettiÄŸimiz kadar da ithal edeceÄŸiz. Bu ne anlamsız çeliÅŸki” diyor.
Tabii onların asıl derdi baÅŸka. Kendilerini önceledikleri suizannıyla düÅŸünürsek, anahtar unsurun kar marjı olduÄŸunu söyleyebiliriz. Nitekim ABD ihracat yasağı ham petrol için geçerliyken, rafine edilmiÅŸ ürünler için deÄŸil. Ve indirimli WTI petrolün rafine edilmesi sonucu satılan benzin, motorin gibi ürünler uluslararası piyasadaki seviyelerde fiyatlanıyor. Bu ise, Brent ve WTI arasındaki fark ile yakından ilgili. Ä°ÅŸte ABD'li rafinericilerin son yıllarda elde ettiÄŸi bu avantaj, ihracatın serbestleÅŸmesi halinde cazibesini yitirebilir. Zira Brent-WTI makası bu durumda daralabilir.
Peki ihracatın savunucuları ne diyor?
Onların çıkış noktası ise, ihracat yasaklarının kaldırılması durumunda ülkede daha çok petrol üretileceÄŸi ve ekonominin canlanacağı. Hatta deÄŸerli olan hafif ham petrolün ihraç edilmesinin, net ithalatı iyileÅŸtirici olacağı iddia ediliyor.
Dolayısıyla, ortada çeÅŸitli iddialar dolaşırken, böylesi bir hamlenin ABD ekonomisine yapacağı net etkiyi belirlemek önem taşıyor. Tabii burada asıl etken, ABD'nin üretim potansiyeli ve bunun küresel fiyatlarla karşılıklı iliÅŸkisi olacak.
EIA RAPORU
Ä°ÅŸte bu ihtiyaçtan hareketle, ABD hükümeti de Enerji Bakanlığı bünyesindeki U.S. Energy Information Administration'a (EIA) “Sen bu iÅŸi bir incele” diye görev vermiÅŸti. Merakla beklenen çalışmayı geçtiÄŸimiz hafta açıklayan EIA, analizini, küresel fiyat geliÅŸmeleri ve ABD petrol arzı bazlı farklı senaryoları kullanarak yürütmüÅŸ. Vardığı temel sonuçlardan biri, ülkede en çok sorulan soruya yanıt veriyor: Ä°hracat yasağının kalkması, ülkedeki petrol ürünlerinin fiyatını artırmaz, hatta düÅŸürücü etkisi bile olabilir.
Analizin dayandığı senaryolarda esas farklılığı yaratan faktör, ABD arzının gelecekteki düzeyi… Rapordan anlaşılan, daha hissedilir etkilerin, arzın yüksek olması durumunda gelebileceÄŸi… EIA bulguları, küresel anlamda bakıldığında ise, ihracatın serbestleÅŸmesinin global fiyatları ciddi bir ÅŸekilde etkileyeceÄŸine pek ihtimal vermiyor. Hafif bir aÅŸağı yönlü etki olasılığı ise not düÅŸülmüÅŸ.
Aslında bu noktada, diÄŸer üretici ülkelerin takınacakları tavır önemli olacak. ABD petrolünün dünyaya akması, hiç ÅŸüphesiz belli ülkelerin pek hoÅŸuna gitmeyecek. Pazar paylarını koruma yönünde onların nasıl tepki vereceÄŸi ise, buradaki esas meselelerden biri olacak. Ä°ÅŸte özellikle bu noktada, raporun bulguları kısmen eksik kalıyor diyebiliriz. Zaten analizin uyarı bölümünde de, bu, ima edilmiÅŸ.
Sonuç olarak ise, raporun yumuÅŸak olarak nitelendirebileceÄŸimiz sonuçları, Meclis'e taşınacak konunun ileri aÅŸamalara geçmesinde etkili olabilir.
Bu sonbahar, gelişmeleri yakından izlemekte fayda var.
[YeniÅŸafak, 8 Eylül 2015]
