Ortadoğu'daki jeopolitik risklerin petrol fiyatlarında eskisi kadar belirleyici olmadığını söyleyen SETA Ekonomi Araştırmacısı Hatice Karahan'a göre Suudi Arabistan-İran gerilimi bunun en yakın örneği. Karahan, önümüzdeki dönemde üretim maliyetlerinin sorgulanacağını ve fiyatlardaki düşüşün birçok üretici ülke ekonomisini etkileyeceğini belirtti.
'ARZ-TALEP DENGESİZLİĞİ PETROLDE DÜŞÜŞÜN TEMEL NEDENİ'
Hatice Karahan, petrolde uzun süredir yaşanan düşüşte arz ve talep arasındaki dengesizliğin önemli bir faktör olduğunu söyledi. Karahan'a göre, dünya genelindeki bolluk, talepteki gerileme ve İran'ın yaptırımların kaldırılması sonrasında sahneye girecek bir aktör olması petrolün düşüşünde önemli faktörler arasında yer alıyor.
Karahan, "Bunun yanı sıra Çin ve diğer gelişmekte olan ülkelerde yaşanan ekonomik yavaşlık da enerji anlamında talebin düşük olacağı izlenimini veriyor. Öte yandan jeopolitik risklerin de etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Aslında birçok ülke arasında burada dinamiklerde petrol fiyatlarının bir oyun değiştirici olduğu ortada. Bu yüzden petrol fiyatlarındaki savaşların da ülkelerin politik pozisyonlarını belirlemesi de söz konusu" dedi.
'PETROL, ORTADOĞU'DAKİ GERİLİME DUYARSIZ HALE GELDİ'
Ortadoğu'daki jeopolitik risklerin ise eskisi kadar petrol fiyatlarında belirleyici olmadığını belirten Karahan, Suudi Arabistan-İran gerilimini örnek vererek şunları söyledi:
"Ortadoğu'da çok ciddi çatışmaların olduğu dönemlerden geçiyoruz, fakat bunun eski dönemlerde olduğu gibi petrol fiyatlarını yukarı yönlü etkileyici bir rol almadığını söyleyebiliriz. Suudi Arabistan-İran gerginliğinin de petrol fiyatlarını yükselttiğini söyleyemeyiz."
'ÜRETİM MALİYETLERİ SORGULANMAYA BAŞLANACAK'
Önümüzdeki dönemde maliyetlerin de sorgulanacağını ve petrol fiyatlarının aşağı doğru inmesinin birçok üreticiyi etkileyeceğini belirten Karahan, "Burada daha çok bundan sonraki dönemde de üretimin ne derece devam edeceği önemli olacak. Bunun yanı sıra İran'ın petrol ihracatı anlamında ne kadar hızlı bir şekilde sahneye çıkacağı da önemli. Fakat şu da var: maliyetler de bundan sonra çok sorgulanıyor olacak. Petrol üreticisi ülkelerin üretim maliyetleri hepsi birbirinden farklı seviyelerde. Ve yavaş yavaş fiyatların aşağı doğru gelmesi artık birçok üreticiyi vurmaya başlayacak ve burada da arz anlamında bir değişiklik, bir kırılma noktası olması durumunda fiyatların yeniden yukarı çıkması beklenebilir" diye konuştu.
'OPEC ÜYELERİ PAZAR PAYINI KAYBETMEK İSTEMİYOR'
OPEC'in üzerine düşen sorumluluklara da değinen SETA ekonomi uzmanı Doç. Dr. Hatice Karahan, bu ülkelerin, özellikle Suudi Arabistan'ın, pazar payı kaybetmeme isteğinde olduğunu ifade etti.
Karahan, "OPEC gibi toplu bir şekilde karar çıkabilecek mekanizmalar da var. Fakat OPEC'in son toplantısında gördüğümüz üzere, petrol fiyatlarını yukarı yönlü çekebilecek bir karar çıkmadı, bir kota uygulaması gelmedi ve her üretici dilediğince üretim yapabiliyor. Bu da tabii ki bu ülkelerin, özellikle Suudi Arabistan'ın, pazar payı kaybetmeme isteğinden kaynaklanıyor. Dolayısıyla önümüzdeki süreçte ortak bir karar çıkmaması durumunda ülkelerin mali dirençleri önemli olacak. Gördüğümüz kadarıyla petrol savaşlarının gideceği nokta, hangi ülkelerin biraz daha oyun dışı kalabileceği ve hangi ülkelerin öne çıkabileceğiyle ilgili olacak. O noktadan sonra da arz kesintileriyle birlikte petrolde bir toparlanma gelebilir" dedi.
'FİYATLARA EN DAYANIKLI ÜLKELER: BAE, KATAR VE KUVEYT'
Peki petroldeki düşüş hangi ülkelere daha çok kaybettirdi, kim bu düşüşe daha dayanıklı? Karahan, bu ülkeleri şöyle sıraladı:
"BRICS bloğunu ele alırsak, Brezilya emtia fiyatlarından kaybediyor. Keza Rusya petrol fiyatlarındaki düşüşten olumsuz etkilenen ülkelerden biri. OPEC içerisinde ise Nijerya ve Venezuela'nın çok etkilendiğini görüyoruz. Bunun yanı sıra Irak, Libya gibi ülkelerin de mali dayanıklılıkları azalmış durumda. Bunun da ülke ekonomisine ve istihdama da etkileri oluyor. Petrol fiyatlarındaki düşüşe en dayanıklı ülkeler arasında ise Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt gibi ülkeler sayılabilir. Fakat genel resme baktığımızda petrol ihracatçısı ülkelerin çok uzun süre kaldırabileceği bir durum değil. Öte yandan petrol fiyatlarındaki düşüşten petrol ithalatçısı ülkeler oldukça yararlanıyor. Bunlar arasında Türkiye de var. Dolayısıyla emtia bağımlısı, dışa bağımlı ülkelerin bir süre daha güzel günler yaşayacağı anlamına geliyor."
[Sputnik, 13 Ocak 2016]
