BaÅŸbakan ErdoÄŸan ve Barzani'nin tarihi Diyarbakır ziyaretinin anlamını dört farklı bileÅŸen üzerinden okumak mümkün. Bu buluÅŸmayı tarihi kılan en önemli nokta, ziyaretin bu dört farklı bileÅŸen için de dönüÅŸtürücü bir anlam taşımasıdır. Birinci ve en önemli nokta, ziyaretin çözüm sürecindeki tıkanma için bir cankurtaran görevi üstlenmesidir. Ä°kinci nokta, bu ziyaretin OrtadoÄŸu için ne anlam ifade ettiÄŸidir. DiÄŸer iki nokta ise ziyaretin yaklaÅŸan yerel seçim ve Diyarbakır özelinde Türkiye halkları için nasıl bir dönüÅŸtürücü rolü olduÄŸudur.

DÄ°YARBAKIR’DA KONUÅžMANIN Ä°ÅžLEVÄ°

BaÅŸbakan’ın bir yıllık kazanımlarını arkasına alarak Diyarbakır halkına yaptığı konuÅŸma sürecin muhasebesini de yaparak varılan noktanın önemini vurgulayan ve tıkandığı noktada sürecin önünü açan önemli adımlardan biri oldu. ErdoÄŸan’ın konuÅŸmasındaki “DaÄŸdakiler inecek, hapishaneler boÅŸalacak” ve ‘Kürdistan’ vurgusu ise çözüm sürecinin zamana yayılarak ilerleyen yapısında artık geri dönülmez bir yolda kat edilen mesafeyi açık bir ÅŸekilde ortaya koydu.

BaÅŸbakan’ın toplumsal-siyasal bilincin temel deÄŸerlerini gözeterek yaptığı konuÅŸma kendisini büyük ölçüde, hem de Diyarbakır halkı önünde baÄŸlayıcı bir iÅŸleve sahip. Ayrıca, Diyarbakır’a yapılan bu ziyaret, Kürtlerin ve Türklerin farklılıklarıyla beraber üzerinde yükselmesi gereken toplumsal-siyasal zemini de ortaya çıkarmış oldu. Bu vurgunun somut siyasi adımlarla destekleneceÄŸine dair haberlerin ziyaretin hemen ardından medyada yer almaya baÅŸlaması da, bu tarihi buluÅŸmanın çözüm sürecini ateÅŸleyecek etkisini açık bir ÅŸekilde gösteriyor.

ZÄ°YARETÄ°N BÜYÜK GÜÇLERE ETKÄ°SÄ°

Diyarbakır’da gerçekleÅŸen ErdoÄŸan-Barzani buluÅŸmasının bir baÅŸka önemli bileÅŸeni de bu buluÅŸmanın bölge siyaseti için ne anlam ifade ettiÄŸi. Çözüm süreci ile sıklıkla vurgulanan noktalardan biri, artık OrtadoÄŸu’da yapılacak herhangi bir planda Kürtleri denklemin dışında düÅŸünmenin imkânsızlığı. Öte taraftan, Türkiye de dört farklı ülkede yaÅŸayan Kürtler için vazgeçilmez bir partner haline geldi. Bu minvalde, Irak Kürdistan’ı Bölgesel Yönetimi’nin içinde bulunduÄŸu jeopolitik durum Türkiye’yi önemli bir çıkış noktası haline getiriyor. Barzani’nin Diyarbakır’a gelmesinin Türkiye için taşıdığı sembolik önemin yanında, Diyarbakır’a Türkiye dostu olarak gelmesinin çok daha kapsamlı bir öneme sahip olduÄŸunu da akılda tutmak gerekir. Daha çok enerji kaynakları üzerinden ÅŸekillenen bu politik tavır bölgeye dair çıkarları birbiriyle çakışan birçok büyük gücün dış politika önceliklerini gözden geçirmesine neden olmaktadır. Bölgede hızlı bir ÅŸekilde geliÅŸen siyasi kırılmaları da bu resim üzerinden okumak daha anlamlı analizlere kapı aralamaktadır.

DÄ°YARBAKIR BULUÅžMASI BÄ°R SEÇÄ°M YATIRIMI MI?

Diyarbakır’daki buluÅŸmaya bir seçim yatırımı olarak bakmak eksik bir okuma olur ama elbette siyaset yapmanın bir gereÄŸi olarak Diyarbakır ziyaretinde verilen mesajlar bütün bölge halkına bir gönderme niteliÄŸi taşıyor. Diyarbakır gibi seçmen nezdinde keskin bir ayrımın olduÄŸu yerlerde çok fazla etkisi olmasa da, bölge halkının Diyarbakır’a göre pozisyon aldığı da sorgulanmayacak bir gerçek. Bu açıdan, BaÅŸbakan’ın Diyarbakır ziyaretinin AK Parti ve BDP’nin oylarının baÅŸa baÅŸ olduÄŸu yerlerde nasıl yankılandığına bakmak gerekir. Fakat önemli olan nokta, Kürtlerin oylarının iki parti arasında paylaşıldığı böylesi bir siyasi iklimin herhangi bir çatışma malzemesine dönüÅŸmemiÅŸ olmasıdır. Bu çatışmasızlık durumunda çözüm sürecinin yadsınamayacak bir payı bulunuyor.

ZÄ°YARETÄ°N SOSYAL DÄ°NAMÄ°KLERE ETKÄ°SÄ°

Son olarak Diyarbakır ziyaretinin Kürtlerin yoÄŸun yaÅŸadığı ÅŸehirlerdeki sosyal dinamiklere hangi ölçüde hitap ettiÄŸinin irdelenmesi gerekiyor. Çözüm Süreci’nden önce yaÅŸanan birbirini anlamama, dışlama ve reddetme üzerine kurulu karşılıklı tavır, kendi özgünlüÄŸünü de beraberinde getirmiÅŸti. BaÅŸka bir deyiÅŸle, Kürt sorununun toplumsallaÅŸması Kürtler ve Türkler arasındaki münasebetleri siyasal bir mecraya taşımıştı. Çözüm Süreci ile birlikte gelen, Kürt halkının kendisini yeniden gerçekleÅŸtirmesi olarak da okunabilecek bu süreç normalleÅŸmeyi de beraberinde getirdi. Fakat bu konudaki siyasal ve toplumsal analizler, sürecin daha çok başında olunduÄŸu noktası dikkate alınarak yapılmalıdır.

DEVLETİN PARADİGMA DEĞİŞİMİ

Son kertede, Diyarbakır’da gerçekleÅŸen ErdoÄŸan-Barzani buluÅŸmasını Çözüm Süreci, Kürtlerin ve Türklerin beraberce bölgede söz sahibi olması, bölgede yaÅŸanan asırlık travmalardan arınma ve normalleÅŸme gibi Türkiye için elzem olan deÄŸerler yerine, örneklerine sıkça rastladığımız “jeopolitik gücü maksimize etmek” ya da IKBY’den gelecek petrol sayesinde “serveti en yükseÄŸe çıkarmak” gibi hedefleri en üst norm olarak okumak gerçeÄŸi yansıtmıyor. Zira birçok tabunun yıkıldığı ve yeni ufuklara yelken açmak için gerekli olan rüzgârı baÅŸlatacak olan Diyarbakır BuluÅŸması, devletin artık nihai amaç olarak kendini esas almayacağını Türkiye toplumuna bir kez daha gösterdi. BaÅŸbakan’ın 30 Eylül tarihinde açıkladığı DemokratikleÅŸme Paketi’nde açıkladığı ve 16 Eylül Diyarbakır BuluÅŸması’nda ilk meyvelerini veren bu anlayış, devlet tarafından artık makbul vatandaÅŸlık tanımının yapıl(a)mayacağının ilanı oldu.