İlk kez 2013'te ABD'de ortaya çıkan üç boyutlu (3B) baskı teknolojisine dayalı ateşli silahlar, günümüzde göz ardı edilen ciddi bir tehdit unsurudur. Oyuncak gibi görünen bu gerçek silahların kontrolsüz yayılımı, henüz farkına varılmayan tehdidin en önemli yönünü oluşturuyor. Dolayısıyla bu tehlikeli "oyuncaklarla" ilgili şimdiden önlem alınmaması durumunda, bireyleri ve devletleri uzun vadede ciddi tehditler bekliyor olacak.

3B baskı teknolojisi

3B silahların işleyişini anlayabilmek için öncelikle bu silahların üretimine olanak sağlayan 3B baskı teknolojisini bilmek gerekiyor. 1980'lerden beri üzerinde çalışılan 3B baskı; bilgisayar ortamında tasarlanan modellerin katı formatlara dönüştürülme sürecidir. Katmanlar halinde üretim yapıldığı için "eklemeli üretim" (additive manufacturing) olarak da biliniyor. Geleneksel üretimden farklı olarak 3B baskı teknolojisi, çok az atık malzeme yaratıyor ve yüksek verim sağlıyor. Bunlar, 3B baskı teknolojisinin son yıllarda yoğun talep görmesinin en önemli sebepleri olarak kabul görüyor.

3B baskı teknolojisindeki üretimin hammaddesi olarak, günlük hayatta kullandığımız 2B yazıcılardaki kartuşlar yerine "filament" adı verilen renkli ve sert termo-plastik ya da metal rulolar kullanılıyor. Bunlar da genellikle reçine, polimer veya kompozit gibi malzemelerin endüstriyel işlemden geçirilmesiyle elde ediliyor. 3B baskı işlemini gerçekleştiren ve ürünleri ortaya çıkartan cihazlar ise 3B yazıcılar olarak biliniyor. Bu yazıları 2B yazıcılardan ayıran en önemli özellik, ileri-geri ve sağ-sol eksenleri dışında aşağı-yukarı ekseninde de hareket edebilmeleridir. Teknik olarak üç eksenli bir CNC makinasının işleyiş prensibine dayanan 3B yazıcılarla; saatten kaleme, heykelden silah parçasına ve ayakkabıdan araba parçasına kadar birçok farklı ürün basılabiliyor.

Bunlara dayanarak 3B baskılı bir parçanın üretimi için iki temel parçanın gerekli olduğu anlaşılıyor: bir adet 3B yazıcı ve filamentler. Yazıcılar sanal ortamdaki tasarımları birer endüstriyel ürün haline getirirken, filamentler ise bu ürünlerin bir nevi ham maddesi işlevini görüyor. Bunların yanı sıra üretim öncesi süreçte, bir CAD (bilgisayar destekli tasarım) yazılımı veya tarayıcı yardımı ile üretilmek istenen parçanın modelinin oluşturulması gerekiyor. Dolayısıyla CAD ya da (lazer veya optik) tarayıcı kullanmayı bilen, filament temin eden ve elinde 3B yazıcı olan herkes, rahatlıkla üç boyutlu bir silah tasarlayıp basabilir. Hatta internette ücretsiz olarak sunulan 3B baskılı silah modelleri bulunduğu için CAD ya da tarayıcı kullanımına bile gerek yok.

'Herkes kendi silahını üretmeli'

ABD merkezli Defense Distributed adlı şirketin sahibi Cody Wilson, 3B yazıcılarla ilk kez silah yapan ve kullanan kişi olarak biliniyor. Herkesin kendi silahını üretmesi gerektiği gibi anarşist bir düşünceye inanan Wilson, "Liberator" adını verdiği plastik 3B baskılı tabancayla 2013'te ilk atışı yaptı ve silah sektöründe yeni bir dönemin kapısını araladı. Wilson'un kendi kullandığı tabancanın yapımına ilişkin paylaştığı taslak iki günde 100 binden fazla indirilince, bu silahların kontrolsüz yayılabileceği endişesiyle Amerikan hükümeti taslağın siteden kaldırılmasına karar verdi. Ancak üretici firma, kararın iptaline yönelik dava açtı ve mahkeme, 2018'de aldığı kararla yasağı anayasaya aykırı buldu. Böylece 3B baskılı tabancaların üretimine olanak sağlayan model, yeniden açık kaynak haline geldi. Bu kararın ardından 3B baskılı silahların sayısı, ABD'de her geçen gün artmaya başladı. Ayrıca Wilson'un "Liberator" isimli 3B baskılı plastik silahından cesaret alan ABD menşeli bir başka firma Solid Concepts, yine 2013'te ilk metal 3B baskılı tabancayı üretti. İkisi de birer oyuncak tabanca görüntüsüne sahip olan bu ürünler, 3B baskı teknolojisinin silah sanayiindeki ilk ürünleri olarak biliniyor.

Öte yandan 3B baskılı silahlar, günümüzde en çok kaynak ülke ABD ile Almanya, İngiltere ve İspanya gibi büyük Avrupa ülkelerinde bulunuyor. Bunun yanında haberlere ve sosyal medyaya yansıdığı kadarıyla bu silahlar; Avustralya, Brezilya, Çin, Singapur ve Japonya'da da kontrolsüzce üretiliyor. Genellikle aşırı sağ temayülleri bulunan gençler, mikro terör grupları ve yasa-dışı bazı diğer oluşumlar; bu silahları üreten, satan ve alan kitle olarak ön plana çıkıyor. Kayıtlara geçtiği kadarıyla yasa-dışı 3B baskılı silahların kullanımına dair örnekler vermek gerekirse;

• 2014 Mayıs ayında Japonya'da 27 yaşındaki bir gencin evinde, 3B baskılı silahlar ele geçirildi.
• 2019 Haziran ayında Ä°ngiltere'de psikolojik rahatsızlıkları bulunan 26 yaşındaki bir gencin evinde, 3B baskılı silahlar ve bu silahların üretiminde kullanılan parçalar bulundu.
• 2019 Eylül ayında Almanya'da aşırı saÄŸ ideolojiye sahip 28 yaşındaki bir genç, sadece 50 dolara mal ettiÄŸi 3B baskılı silahla iki kiÅŸiyi öldürdü.
• 2021 Nisan ayında Ä°spanyol polisinin düzenlediÄŸi operasyonda, 3B baskılı silahların yanı sıra, bu silahların nasıl üretileceÄŸini anlatan kılavuzlar ve beyaz üstünlüğünü (white-supremacy) savunan materyaller ele geçirildi.
• 2021 Eylül ayında Ä°ngiltere'de Neo-Nazi örgütlerinden birine üye olan 18 yaşındaki genç, Asya kökenli arkadaşını öldürmek için 3B baskılı silah temin etmeye çalışırken yakalandı.

3B baskı teknolojisinin imalat işletmelerine birçok fayda sağladığı somut bir gerçekliktir. Ancak bu alandaki hızlı ve kontrolsüz gelişmeler silah sektörüne de sirayet etmiş durumda. 3B baskılı silahların kontrolsüz çoğalması, bireylerin kişisel ve ülkelerin kamu güvenliklerini tehdit ediyor. Öyle ki masaüstüne konulabilen 3B yazıcılar bile alışveriş sitelerinden rahatlıkla alınabiliyor. Bu durum, bireylerin kendi başlarına evlerinde ya da ofislerinde üç boyutlu silah basabilecekleri anlamına geliyor. Ancak bu silahlar, üretilirken ve üretildikten sonra resmi makamlarca kayıt altına alınamıyor ve bunlara seri numarası verilemiyor. Bundan ötürü günümüzde kaç tane 3B baskı silahın bulunduğu bilinmiyor. Bu da 3B baskılı yasa-dışı silahlarla mücadelenin ölçeğini belirsiz kılıyor.

Tehdidin bir başka boyutu ise üretilen silahların çeşitlenmeye başlamasıyla ilgili. 3B baskı teknolojisine dayanarak üretilen ilk silahlar, daha ziyade küçük ebatlara sahip tabancalardan oluşuyordu. Ancak bugün gelinen durum itibariyle ürün portföyü oldukça genişlemiş durumda. AK-47 piyade tüfeğinin, AR-15 yarı otomatik tüfeğin ya da CheyTac Intervention keskin nişancı tüfeğinin dahi 3B baskıları yapılabiliyor.

Ayrıca yukarıda paylaşıldığı gibi ABD'de ve Avrupa ülkelerinde marjinal görüşlere sahip kişiler ve mikro gruplar, temin ettikleri 3B baskılı silahlarla bugüne kadar sivillere yönelik saldırılar düzenlediler ve kamu güvenliğine zarar verdiler. Silahları ise oyuncak görünümüne sahip olduğu için saldırı sırasında dikkat çekmedi. Daha da ilginci bu kişiler silahları hazırlarken, internette açık kaynak olarak duran yazılı ve görsel materyallerden istifa ettiler. Dolayısıyla marjinal kişilerin ya da radikal grupların, kitlesel olarak bu "ateşli oyuncaklara" yönelmeleri durumunda, ülkelerin kamu güvenlikleri geri dönüşü zor bir tehdide maruz kalabilir.

Türkiye'deki durum

Meseleye Türkiye açısından bakıldığında, 2021 Ağustos ayında katıldığım Uluslararası Savunma Sanayii Fuarında (IDEF) 3B yazıcılarla endüstriyel üretim yapan az sayıdaki firmayla yaptığım görüşmelerde, ilgili firmaların yetkilileri Türkiye'de 3B teknolojisine dayalı ateşli silahların henüz üretilmediğini belirttiler. Bundan ötürü 3B baskılı silahların Türkiye için şu anda bir güvenlik tehdidi olduğunu söylemek zor. Ancak bu durum, önümüzdeki süreçte 3B baskılı ateşli silahların kontrolsüz şekilde üretilmeyeceği ve dağıtılmayacağı anlamına gelmiyor. Nitekim 3B yazıcılar, halihazırda Türkiye'de sınırlı sayıda endüstriyel ürünün üretiminde kullanılıyor. Daha da önemlisi 3B baskılı ateşsiz silahlar halihazırda Türkiye'de satılır vaziyette. Yani şu an için oyuncak kategorisinde yer alan ateşsiz 3B baskılı silahların, ilerleyen süreçte ateşlenmesi ve normal bir silah haline dönüşmesi söz konusu.

Türkiye'de kalitelerine ve ebatlarına göre fiyatları bin ila yüz bin TL arasında değişen 3B yazıcılar, alışveriş sitelerinden rahatlıkla satın alınabiliyor. Hatta çocuklar için özel olarak tasarlanan masaüstü mini 3B yazıcılar bile mevcut. Bu yazıcıların en önemli parçası filamentlerin fiyatı ise çok daha ucuza satılıyor. 1.75 milimetre çapa ve 330 metre uzunluğa sahip 1 kilogram rulo filamentin fiyatı 70-200 TL arasında değişiyor. Tüm bunlar, Türkiye'de 3B yazıcılara sahip olmanın ve bu yazıcılarla üretim yapmanın düşük maliyetli olduğunu ortaya koyuyor.

Kısıtlayıcı düzenleme şart

3B baskılı silahlarla ilgili buraya kadar anlatılanlar dikkate alındığında, tehdidin daha fazla büyümesini engellemek adına ülkelerin kendi içlerinde ve aralarında kısıtlayıcı düzenlemeler yapmaları gerekiyor. Bu minvalde öncelikle bu silahların üretimine imkan sağlayan 3B yazıcıların denetim altına alınması ve bu yazıcılara sahip kişilerin ya da firmaların ruhsatlandırılması gerekiyor.

Yasal düzenlemeler bakımından önemli bir husus olarak ifade edilmelidir ki 3B baskılı silahlarla ilgili bugüne kadar en kapsamlı düzenleme İngiltere'de yapıldı. 2013'te 3B baskılı silahların henüz ortaya çıktığı erken bir dönemde, İngiliz hükümeti sıkı düzenlemelere gitti ve bu silahların hükümet izni olmadan ülke içinde üretilmesini, alınmasını ve satılmasını suç kabul etti. Avustralya'da da bir eyalet yönetimi, 2015'te aldığı kararla hükümet izni olmadan 3B yazıcılarda silah üretilmesini kısıtladı. 3B baskılı silahların en yaygın olduğu ABD'de ise yukarıda bahsedildiği gibi şu anda bir yasak bulunmuyor.

Bunların yanı sıra 3B baskılı silahların sanal ortamlardaki modellerine erişimin engellenmesi gerekiyor; çünkü bu modelleri ellerinde tutan kişilerin silah üretme ve çoğaltma imkanları bulunuyor. Günümüzde teknolojik gelişmelerin hızla aktığı bir süreçte, bu önerileri hayata geçirmek zor olsa da 3B baskılı silahları kontrol altına almanın başka bir yolu bulunmuyor. Ayrıca caydırıcılık olması bakımından, izinsiz 3B baskılı silah üreten ve satın alan kişiler için ağır cezaların uygulanması gerekli. Diğer taraftan 3B baskı teknolojisiyle silah üreten ülkeler, şu an için bu alanda bir yarış içinde değiller. Ancak ABD başta olmak üzere bir dizi ülke, 3B baskılı silahlara her yıl daha fazla yatırım yapıyor. Buna dayanarak ülkelerin uzun vadede düşük maliyetli 3B baskılı silahlar için bir yarış içine girmeleri söz konusu. Bu risk dikkate alındığında, Birleşmiş Milletler öncülüğünde 3B baskılı silahların küresel yayılımını kısıtlayıcı düzenlemelerin şimdiden yapılmasında yarar var.

Son olarak 3B baskılı silahlar, Türkiye açısından halihazırda ciddi bir tehlike olmasa da ön alıcı bir hamle olarak 2463 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun revize edilmesi ve 3B baskılı silahların kanun kapsamına alınması gerekiyor. Ayrıca internet ortamında 3B teknolojisiyle silah yapımına ilişkin yazılı ve görsel materyallerin engellenmesi önem arz ediyor. Bunlara karşın Türkiye'nin, uzun vadede silah sektöründe daha fazla yer edinmesi beklenen 3B baskılı silahlarla ilgili kendi içinde ve devlet kontrolünde çalışmalara başlaması önem arz ediyor.

[Star, 9 Ekim 2021].