CumhurbaÅŸkanlığı seçimleri Kürt siyasi hareketinin DemirtaÅŸ’ın adaylığı üzerinden yöneldiÄŸi siyaset arayışını ödüllendiren bir sonuç üretti. DemirtaÅŸ, BDP-HDP’nin 30 Mart yerel seçimlerinde aldığı oy desteÄŸini bir milyon civarında artırarak önemli bir baÅŸarıya imza attı.

DemirtaÅŸ, ana çerçevesini “Türkiyelilik” söyleminin oluÅŸturduÄŸu CumhurbaÅŸkanlığı kampanyasını iki sacayak üzerine kurmuÅŸtu. BDP’nin güçlü olduÄŸu coÄŸrafyada, DemirtaÅŸ’a verilen oyların Kürt temsiline güç katacağını, çözüm sürecinde Kürt hareketinin elini güçlendireceÄŸini dillendirdi. HDP projesiyle nüfuz edilmek istenen batı coÄŸrafyasındaysa, ErdoÄŸan karşıtlığının önemli bir yer iÅŸgal ettiÄŸi sosyal-demokrat bir siyasal söylem kullandı. Kampanyanın özellikle ilk günlerinde birbirinden bağımsız iki siyasi söylem kullanan DemirtaÅŸ, kampanyanın sonlarına doÄŸru, bu iki dili eklemlemeye çalışarak, hak ve özgürlüklere vurgu yapan, sorunların çözümünde sivil siyasete öncelik veren, demokratik bir siyasal sistem içinde birlikte yaÅŸamayı öneren kuÅŸatıcı bir dil kullandı.

DemirtaÅŸ, bu söylemle, öncelikle üç toplumsal kesimden destek görmeyi hedefliyordu. AK Parti’ye destek veren Kürtler, Ä°hsanoÄŸlu tercihinden hayal kırıklığına uÄŸrayan CHP seçmeni ve Gezi eylemlerinden itibaren siyasal bir mecra arayan sol-liberal kesimler.

DemirtaÅŸ’ın CumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde partisinin oylarını %10 bandına yaklaÅŸtırarak yadsınamaz bir baÅŸarıya imza attığı açık. Bu yüksek oy artışında, % 10 barajı baskısının olmayışı, Cumhuriyet tarihinde ilk defa bir Kürt adayın CumhurbaÅŸkanlığına aday oluÅŸunun oluÅŸturduÄŸu sembolizm, ikinci tura kalmayacağı açık olan bir adayın kullandığı yeni söylemi cesaretlendirme ve Ä°hsanoÄŸlu tercihinden duyulan rahatsızlık gibi birçok faktörün etkisi oldu.

Kürt hareketi, DemirtaÅŸ’ın adaylığına, HDP projesiyle yöneldiÄŸi yeni siyasi arayışı test etme iÅŸlevi yüklemiÅŸti. Seçim sonuçları, arayışı ödüllendirdiÄŸi gibi HDP’nin nasıl bir siyasi koordinata oturması gerektiÄŸine dair de epey net iÅŸaretler verdi. Bu iÅŸaretleri açığa kavuÅŸturmak için DemirtaÅŸ’a yönelen yeni seçmeni ayrıntılı olarak incelemekte yarar var.

DemirtaÅŸ’ın oyları, iller bazında, 30 Mart yerel seçimlerinde BDP-HDP’ye verilen oylarla kıyaslama yapılarak incelendiÄŸinde, oy artışının %80’inin (773 bin) Kürtlerin yoÄŸun olarak yaÅŸadığı 34 ili kapsadığı görülüyor. DemirtaÅŸ, geriye kalan 47 ilde 207 bin oy artışı saÄŸlamış görünüyor. Bu tablo, DemirtaÅŸ’ın kendisini etnik temel üzerinden tanımlamayan seçmenden küçümsenemeyecek bir oy aldığını ancak halen baskın bir ÅŸekilde Kürt seçmenin desteÄŸine dayandığını gösteriyor.

Bu genel tabloya biraz daha ayrıntılı bakıldığında, DemirtaÅŸ’ın desteÄŸin çoÄŸunluÄŸunu HDP’nin hâkim olduÄŸu Kürt coÄŸrafyasının dışındaki bölgelerden aldığı görülüyor. DemirtaÅŸ’ın gözle görünür oy artışı (%68) saÄŸladığı yerlerin başında metropoller geliyor. DemirtaÅŸ, Ä°stanbul’da 236.435, Ä°zmir’de 99.302, Ankara’da 67.219 yeni seçmenin desteÄŸini almış görünüyor. Bu üç büyükÅŸehirde HDP’nin oyları yaklaşık olarak ikiye katlanmış görünüyor. Ä°stanbul’da oylar %4,84’ten %9,09’a, Ä°zmir’de %3,37’den %7,98’e, Ankara’da %0,87’den %3,46’a çıkmış görünüyor. DiÄŸer büyükÅŸehirlerde de durum bundan farklı deÄŸil. ÖrneÄŸin, oy oranları Bursa’da %1,67’den %4,16’a, Kocaeli’nde %2,36’dan %5,49’a, Aydın’da %3,11’den %6,96’a yükselmiÅŸ görünüyor. Akdeniz bölgesine bakıldığında, oy oranlarının Antalya’da %2,31’den %5,31’e, Mersin’de %9,65’ten %13,46’a ve Adana’da %7,35’ten %10,66’ya yükseldiÄŸi görülüyor. DemirtaÅŸ, bu dokuz büyükÅŸehirde toplamda 561.041 yeni seçmenin desteÄŸini almış görünüyor. Bu artış, Diyarbakır, Şırnak, Hakkari kadar politize olmayan 10 ilin toplamında alınan oyların yaklaşık iki katı iken, Mardin, Van ve Åžanlıurfa gibi Kürt coÄŸrafyasındaki büyükÅŸehirlerde alınan toplam oya denk bir oydur. Bu tablo, HDP’nin Kürt coÄŸrafyasını önceleyen bir siyasi söylemi sürdüremeyeceÄŸini, TürkiyelileÅŸme vizyonunun zorunlu olduÄŸunu gösteriyor.

DemirtaÅŸ, CumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde, Kürt hareketinin geleneksel söyleminden epey farklılaÅŸan bir söylemle ciddi bir oy artışı saÄŸladı. Bu oy artışının hedeflendiÄŸi üzere, ÅŸimdilik Türk seçmenden öte batıda yaÅŸayan Kürt seçmeni etkilediÄŸi görülüyor. Bunun önümüzdeki dönemde Türk seçmeni de daha yoÄŸun bir ÅŸekilde içerip içermeyeceÄŸi HDP’nin bu söylemi sürdürmesine baÄŸlı olacak.

[AkÅŸam, 21 AÄŸustos 2014]