Türkiye ve Ä°srail iliÅŸkilerindeki can damarı Filistin meselesi. Özellikle AK Parti'nin iktidara gelmesiyle Türkiye'nin bu konuda gösterdiÄŸi hassasiyet arttı. Filistin fay hattına raÄŸmen, devam eden ekonomik ve diplomatik iliÅŸkilerin dönüm noktası ise 2009 yılında, o dönem BaÅŸbakan olan CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'ın “One Minute” ifadesiyle simgeleÅŸen çıkışıydı.
Aradan bir yıl geçtikten sonra ise, 31 Mayıs 2010'da Mavi Marmara saldırısı gerçekleÅŸti. O tarihten sonra Türkiye'nin Ä°srail'e karşı olumsuz tavrı tüm ara bulma giriÅŸimlerine raÄŸmen deÄŸiÅŸmedi. Türkiye'nin Ä°srail'le diplomatik iliÅŸkilerin baÅŸlaması için öne sürdüÄŸü ÅŸartlar vardı. 6 yıl sonra Ä°srail bu ÅŸartları kabul etti.
Ä°srail'in zaten sorunlu iliÅŸkileri var bölge ülkeleriyle. Türkiye'yi de karşısına almasıyla iyice yalnızlaÅŸtı. Ancak Ä°srail'in Türkiye'yle yeniden diplomatik ve dolayısıyla da ekonomik iliÅŸki kurma istemesinin asıl sebebi bu yalnızlık deÄŸil, enerji.
2010'dan sonra küresel enerji denkleminde dinamikler yerinden oynadı. Özellikle bölgede enerji alanında önemli geliÅŸmeler yaÅŸandı. DoÄŸal olarak da Ä°srail, bölgesel enerji denkleminin dışında kalma ihtimaline karşı yeni arayışların içine girdi.
PEKÄ° Ä°SRAÄ°L'Ä° ENDÄ°ÅžELENDÄ°REN BÖLGESEL ENERJÄ° DENKLEMÄ°NDE NELER DEĞİŞTÄ°?
Türkiye, Azerbaycan gazını hem kendi tüketimi için hem de bu gazın Türkiye üzerinden AB ülkelerine taşınması için TANAP projesini baÅŸlattı. Azerbaycan ile gerçekleÅŸen bu dev projeye katılmak için bölgede birçok enerji aktörü, Türkiye ile yakınlaÅŸarak ortak enerji projeleri gerçekleÅŸtirmeyi hedefliyor.
Ä°ran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmış olması, enerji denkleminde önemli bir aktör olarak Ä°ran'ın tekrar öne çıkmasını saÄŸladı. Ä°ran'ın dünya piyasalarına ulaÅŸmak ve en önemli kaynağını gelire dönüÅŸtürmek için çok istekli olduÄŸu ortada.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ise uluslararası piyasalara doÄŸal gazını ve petrolünü satma konusunda, merkezi hükümet ile yaÅŸanılan sorunlara raÄŸmen, Türkiye ile bu yolda yürümeye kararlı.
Rusya ile yaÅŸanan uçak krizi sonrasında Rusya'yla planlan Türk Akımı projesi rafa kalktı. Rusya'ya doÄŸal gaz bağımlılığı yüzde 50'nin üzerinde olan Türkiye'nin bu kriz karşısında alternatifler ararken, bölgede alternatif olmak isteyen bir çok ülke oldu.
Bu yüzden, dünyanın en büyük LNG ihracatçısı olan Katar ile olası bir enerji krizine karşı uzun vadeli ve düzenli LNG ithalatı yapılmasını saÄŸlayacak ön mutabakat anlaÅŸması imzalandı. Bu kapsamda kurulması öngörülen gaz depolama ve gazlaÅŸtırma terminallerinin yapımı için yeni bir dönem baÅŸladı.
Türkiye'nin farklı ülkelerle yaptığı enerji ortaklığı, bölgesel enerji denkleminde Türkiye'nin gücünü artırıyor. Yeni enerji anlaÅŸmaları için bölge ülkelerinin dikkati de ilgisi de Türkiye'ye çeviriyor.
Tüm bunlara karşı Ä°srail'in enerjideki karnesi ise pek iyi görünmüyor.
İSRAİL ENERJİ DENKLEMİNİ NASIL DEĞİŞTİRECEK?
Bölge ülkelerinden Mısır ve Ürdün ile yapılan anlaÅŸmalar için gereken altyapının kurulması çalışmalarına henüz baÅŸlanmadı. Ä°srail'in 2009 yılında Leviathan ve Tamar bölgelerinde keÅŸfettiÄŸi doÄŸal gazı nereye satacağı, bu ihracatı nasıl gerçekleÅŸtireceÄŸi ise yine bir soru oluÅŸturuyor. DoÄŸal gazı LNG olarak mı yoksa boru hatlarıyla mı taşıyacak? Üstelik bu transferin gerçekleÅŸmesi için yatırıma, yatırım için de milyar dolarlarla ifade edilen finansmana ihtiyaç var.
Bu durumda Türkiye, doÄŸal gazın transferinde düÅŸük maliyetli ve güvenli bir güzergâh sunuyor. Ä°srail, Türkiye'ye doÄŸal gaz ihraç ederken aynı zamanda AB pazarına doÄŸal gazı taşıyabilecektir. Aksi takdirde, Ä°srail'in Türkiye olmadan uluslararası piyasalara çıkması zor.
Dolayısıyla, doÄŸal gaz arz ve talep eden ülkeler arasında doÄŸal bir köprü görevi gören ve enerji merkezi olmak isteyen Türkiye'nin coÄŸrafi konumu Ä°srail için en uygun rota olarak gözükmektedir. Ancak, Türkiye sahip olduÄŸu avantajını iyi kullanırken bu bölgede çıkarılacak gazın Filistin gazı olduÄŸu unutulmamalı.
ENERJÄ° DENKLEMÄ° YENÄ° HAMLELERE AÇIK
Kuzey Irak'ın TANAP ile Ä°srail'in de yeni yapılacak projeler ile AB pazarına girmesi Rusya ve Ä°ran'ın bölgede yıllardır sürdürdüÄŸü hakimiyet alanını daraltacaktır.
Bu baÄŸlamda keÅŸfedilen doÄŸalgazın daha az maliyetle AB pazarına Türkiye üzerinden gitmesini isteyen Ä°srail, Rusya ve Ä°ran'ın da bulunduÄŸu pazarda bir rekabet ortamı oluÅŸturmak için çabalayacaktır. Özellikle Ä°ran'ın Türkiye'ye yüksek fiyatlardan ihraç ettiÄŸi doÄŸalgaz fiyatlarında Ä°ran'ın tekrar revizyona gitme ihtimali çok yüksek.
Ä°srail'in enerjide söz sahibi olması, Türkiye'yle olan iliÅŸkileriyle doÄŸrudan ilgili. Ä°srail'in anlaÅŸma isteÄŸini diplomasinin yanı sıra enerji dinamikleriyle birlikte deÄŸerlendirmek ve ona göre hareket etmek gerekiyor.
Çünkü, Türkiye'nin atacağı her adım hem Filistin'in geleceÄŸini, hem de bölgesel enerji denklemini belirleyecek.
Başımız sağolsun
Atatürk Havalimanı'ndaki terör saldırısında hayatını kaybedenlere Allah'tan rahmet, tüm ülkemize baÅŸsaÄŸlığı diliyorum.
[Yeni Åžafak, 30Haziran 2016]
