1. Şansölye adaylığı nedir?

Almanya’da federal düzeydeki hükümetin başı Federal Şansölyelik makamıdır. Almanya’da dört yıllık bir yasama döneminin ardından gerçekleşen Federal Meclis seçimlerine katılan siyasi partiler seçimlerin öncesinde liste başı adaylarını açıklamaktadır. Bugüne kadar federal seçimleri kazanması muhtemel olarak değerlendirilen Almanya’nın en büyük iki partisinden Hristiyan Birlik partileri (CDU/CSU)[1] ve Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nin (SPD) belirlediği liste başı adayları[2] için “şansölye adayı” tanımlaması kullanılmıştır. Bu tanımlama tercihi ile bir hedef dile getirilmektedir. Buna göre siyasi partiler Federal Meclis seçimlerindeki olası bir zafer sonrası partilerinin şansölye adayını Federal Mecliste şansölye olarak seçtirmek istemektedir. 26 Eylül 2021 Federal Meclis seçimlerine yönelik SPD geçtiğimiz yıl Ağustos’ta Olaf Scholz’u şansölye adayı olarak belirlemiştir. Almanya tarihinde ilk kez CDU/CSU ve SPD dışında bir parti olarak Yeşiller de 19 Nisan’da şansölye adayını açıklamıştır.[3]

2. CDU/CSU’daki şansölye adaylığı süreci son bir yılda nasıl gelişti?

Şansölye Merkel 26 Eylül 2021’de gerçekleşecek Federal Meclis seçimlerinde aday olmayarak siyasete veda edecektir. Bu sebeple CDU/CSU’nun şansölye adayının kim olacağı meselesi uzun bir süredir gündemde yer almıştır. Geçmiş yıllarda CDU genel başkanının aynı zamanda CDU/CSU’nun şansölye adayı olması geleneği bazı istisnalar dışında sürdürülmüştür.

Esasen koronavirüs (Covid-19) salgını öncesi Nisan 2020 için CDU’da olağanüstü kongre düşünülmüştür. Bu kongre sonrası ise Bavyera’daki kardeş parti CSU ile birlikte Şansölye Merkel sonrası dönem için CDU/CSU’nun şansölye adayının belirlenmesi planlanmıştır. Koronavirüs salgını sebebiyle ise kongre ancak 15-16 Ocak 2021’de gerçekleşmiş ve Kuzey Ren-Vestfalya (KRV) Eyaleti Başbakanı Armin Laschet CDU’nun yeni genel başkanı seçilmiştir.

Diğer yandan yaklaşık bir yıldır Laschet ve Bavyera Eyaleti Başbakanı ve CSU Genel Başkanı Markus Söder’in CDU/CSU’nun şansölye adayı olup olmayacağı kamuoyunda tartışılmıştır. Bu süreçte Söder’in salgınla mücadeledeki tutumu anketlerdeki popülaritesinin artmasına neden olmuştur. Her ne kadar son bir yıllık süreçte Söder CDU/CSU şansölye adaylığı ihtimaline dair somut bir söylemde bulunmamış ve hatta Bavyera’daki görevinde kalmak istediğini dile getirmişse de[4] 11 Nisan Pazar günü ilk kez şansölyelik için hazır olduğunu duyurmuştur. Aynı şekilde Laschet de şansölye adaylığı isteğini açıklamıştır.[5]

3. CDU/CSU’nun şansölye adayı Armin Laschet nasıl belirlendi?

11 Nisan Pazar CSU Genel Başkanı Markus Söder ilk kez şansölyelik için aday olabileceğini belirtmiş ancak bunun için CDU’nun desteğini şart koşmuştur. Söder gibi CDU Genel Başkanı Armin Laschet de şansölye adaylığına yönelik hazır olduğunu açıklamış ve 12 Nisan Pazartesi CDU’nun Federal Yönetim Kurulu ve Başkanlık Divanını toplamıştır. CDU’da gerçekleşen toplantılarda da (Federal Meclis Başkanı Schäuble, Genel Sekreter Ziemiak, Hessen Eyaleti Başbakanı Bouffier gibi) partinin önemli isimlerinden Laschet’in şansölyelik adaylığına destek verildiği kamuoyu ile paylaşılmıştır.[6] Kardeş parti CSU’da gerçekleşen parti yönetim toplantılarında da benzer şekilde Söder’in adaylığı yönünde bir destek kararı çıkmış, haliyle kamuoyunda Laschet’in Söder’i ikna etmesi gerektiği yorumlarına neden olmuştur. 13 Nisan Salı gerçekleşen CDU/CSU Federal Meclis Grubunun basına kapalı toplantısında da şansölye adaylığı konusu gündeme gelmiştir. Söder’in bir kez daha anketlerdeki yüksek oy oranına işaret ederek güçlü bir adayın gerekli olduğunun altını çizmesine karşılık Laschet anket sonuçlarının kısa ömürlü oldukları yönünde değerlendirmelerde bulunmuştur. Toplantı basına kapalı gerçekleşmesine rağmen yine medyaya yansıyan haberlerde katılımcıların neredeyse üçte ikisinin Söder lehine açıklamalarda bulundukları ileri sürülmüştür.[7] Laschet’in ayrıca Söder’in Yeşiller’e yönelik yaklaşımını sorunsallaştırdığı iddia edilmiştir.[8] Laschet’in genel başkanlık yarışındaki rakiplerinden Friedrich Merz ise hafta içerisinde yaptığı açıklamalarda Laschet’e yönelik desteğini dile getirirken Söder’e yönelik eleştiride bulunmuştur.[9]

Hafta sonuna kadar bir sonuca ulaşamayan iki lider 18 Nisan Pazar akşamı yine bir araya gelmiştir. Aynı akşam CDU’nun gençlik teşkilatı da Söder’i şansölye adayı olarak görmek istediğini açıklamıştır.[10] Pazar günkü Söder-Laschet görüşmesinde de bir sonuca varılamadığının anlaşılması sonrası 19 Nisan Pazartesi akşamı Laschet CDU’nun Federal Yönetim Kurulunu bir kez daha toplama kararı almıştır.[11] Söder ise adaylığını yinelemiş ancak CDU’nun vereceği karara saygılı olacağını da sözlerine eklemiştir.[12] Laschet’in (çevrim içi bir şekilde) topladığı CDU’nun Federal Yönetim Kurulunda kapsamlı tartışmalar yaşanmıştır. Basına kapalı olmasına rağmen medya mensuplarınca kamuoyuna aktarılan bilgilere göre birçok CDU’lu toplantıda söz alarak Laschet veya Söder lehine açıklamalarda bulunmuştur. Bazı üyelerin anketlerde Laschet’in iyi bir desteğe sahip olmadığına işaret etmesi ve çeşitli eyalet yönetimlerinde dahi benzer bir desteğin mevcut olmadığını ileri sürmesi dikkat çekmiştir.[13] Daha sonra gizli oylama yapılarak toplantıda daha fazla katılımcı olmasına rağmen oy hakkına sahip 46 üye oy kullanmıştır. 31 kişi Laschet lehine tercihte bulunurken 9’u Söder için oy kullanmıştır. Kalan 6 üyenin tercihi ise çekimser oy olmuştur. Böylelikle CDU’nun Federal Yönetim Kurulu tarafından Laschet’in adaylığı bu defa oylanarak tescillenmiş, 20 Nisan Salı günü Söder tarafından da yapılan açıklamada bu sonuca saygı duyduğu ve şansölye adaylığından çekildiği duyurulmuştur.[14]

4. CDU/CSU’nun şansölye adayı Armin Laschet kimdir?

CDU Genel Başkanı ve KRV Eyaleti Başbakanı Laschet, Almanya’yı 2005’ten bu yana yöneten ve 2000-2018 döneminde CDU genel başkanlığını yürütmüş olan Şansölye Merkel çizgisinin devamı olarak değerlendirilmektedir. Kendisi KRV’de gerçekleştirdiğine benzer bir şekilde federal düzeyde de Hür Demokratlar (FDP) ile bir koalisyon hükümetini diğer olası opsiyonlara tercih etmektedir. Genel anlamda liberal politikalar yanlısı bir siyasetçi olarak kabul gören Laschet partisindeki farklı akımları da birleştirme hedefleriyle öne çıkmıştır. Bu bağlamda Federal Sağlık Bakanı Jens Spahn’dan da bu süreçte destek görmüştür. Yine benzer bir şekilde partideki muhafazakarların genel başkan tercihi olarak bir önceki kongrede öne çıkan Friedrich Merz de son günlerde Söder’in şansölye adaylığı açıklamalarına karşı Laschet’e yönelik desteğini duyurmuştur.

2017’deki KRV eyalet meclis seçimlerini SPD’nin güçlü bir adayına karşı ve anketlere rağmen Laschet’in kazanması kendisinin bu bağlamda en dikkat çekici başarılarından biri olarak değerlendirilmektedir. Benzer şekilde Federal Meclis seçimlerinde de başarılı olabileceği tahminleri yapılırken uzun yıllardır CDU’nun üst yönetimindeki tecrübelerinin de bu doğrultuda altı çizilmektedir. Ancak Laschet’in güncel anketlerdeki popülarite oranı hem CDU genel başkanlığı hem de son olarak şansölye adaylığı süreçlerinde diğer adaylara kıyasla oldukça düşüktür.

5. CDU/CSU şansölye adayı Laschet’in 26 Eylül Federal Meclis seçimlerine yönelik öne çıkan politika tercihleri neler olabilir?

Ocak’ta CDU’da genel başkanlık yarışı sürerken Laschet ve Spahn hedeflerini ortaya koyan bir program açıklamıştır.[15] Programın aslında 26 Eylül 2021 Federal Meclis seçimleri sonrası için de arzulanan hedefler olduğu tahmin edilebilir. Her ne kadar partinin seçim programı henüz netleşmemişse de Laschet’in ortaya koyduğu bu hedeflerin önemli ipuçları vereceği açıktır.

Programda muhtemelen Federal Meclis seçimlerinde de önem arz edebilecek hususların başında dijital altyapı alanındaki hedefler, girişimciliğe daha fazla teşvikin sağlanması ve ekonomik gelişmeyi artırma alanındaki adımlar dikkat çekmektedir. Bir diğer husus ise özellikle Yeşiller’e karşı da bir pozisyon belirtisi şeklinde okunabilecek “ekolojik-sosyal piyasa ekonomisinin gelişmesi” olarak tanımlanan hedeftir. Bunun yanı sıra AB çerçevesinde daha hızlı kararların alınmasına yönelik bazı çeşitlendirme hedefleri de göze çarpmaktadır. Dış politika açısından bilhassa Fransa ve Transatlantik ilişkilerine de önem atfedilmektedir.[16]

Armin Laschet şimdilik çok erken ve birçok denklem ihtimal dahilinde olsa da CDU’nun Federal Meclis seçimleri sonrasında Yeşiller ile muhtemel bir koalisyona mesafeli durmaktadır. Laschet’in önceliği –tıpkı KRV’de yönettiği mevcut koalisyon hükümetinde de olduğu gibi– FDP ile bir koalisyon hükümetidir.[17] Esasen Laschet’in Yeşiller’e yönelik bu tutumu mevcut konjonktürde bazı CDU/CSU’lu muhafazakar siyasetçilerdeki Yeşiller yanlısı sinyallere kıyasla daha tutarlı bir izlenim vermektedir.

Laschet, Şansölye Merkel’in bilhassa 2015’ten itibaren sürdürdüğü ılımlı mülteci politikasının yanında yer almışsa da bu tutumu başta kendi partisinin bazı çevrelerinde olmak üzere hoşnutsuzluğa neden olmuştur. Türkiye’ye yönelik yaklaşımında da Laschet’in Şansölye Merkel’in tercihlerine yakın hareket ettiğini söylemek mümkündür.

[1] Hristiyan Demokrat Birliği (CDU) ile yalnızca Bavyera’da mevcut olan kardeş partisi Hristiyan Sosyal Birliği (CSU) Federal Meclis seçimlerine birlikte katılmakta ve birlikte bir şansölye adayı belirlemektedir.

[2] “Der Wahlkampf”, alt başlık: “Was bedeutet... Spitzenkandidaten und Spitzenkandidatinnen”, bpb.de, 13 Mart 2021, https://www.bpb.de/politik/grundfragen/politik-einfach-fuer-alle/248396/der-wahlkampf#Spitzenkandidaten, (Erişim tarihi: 20 Nisan 2021).

[3] Erbil Başay, “Almanya’da Yeşiller Partisinin Başbakan Adayı Annalena Baerbock Olacak”, Anadolu Ajansı, 19 Nisan 2021.

[4] “Söder: Mein Platz ist in Bayern, und da bleibe ich auch”, SZ.de, 16 Eylül 2020.

[5] “Machtkampf in der Union: Laschet und Söder bereit zu Kanzlerkandidatur”, Tagesschau.de, 11 Nisan 2021.

[6] “Laschet ile Söder Başbakanlık Adaylığı için Yarışıyor”, DW Türkçe, 12 Nisan 2021.

[7] “Kanzlerkandidatur der Union: Unterstützung für Söder wächst”, SZ.de, 13 Nisan 2021.

[8] “Auftritt vor Unionsfraktion Laschet, Söder und die Schwächen des anderen”, Tagesschau.de, 13 Nisan 2021.

[9] “Merz stellt sich hinter Laschet in der K-Frage – und warnt vor grüner Kanzlerin”, stern.de, 14 Nisan 2021.

[10] “Junge Union spricht sich für Söder aus”, Spiegel.de, 18 Nisan 2021.

[11] “K-Frage der Union, Laschet beruft CDU-Vorstand ein”, Tagesschau.de, 19 Nisan 2021.

[12] “Söder: CDU allein entscheidet über K-Frage”, n-tv.de, 19 Nisan 2021.

[13] “CDU-Bundesvorstand stimmt für Armin Laschet als Kanzlerkandidat”, Spiegel.de, 20 Nisan 2021.

[14] “Hristiyan Birlik Partilerinin Başbakan Adayı Belli Oldu”, DW Türkçe, 20 Nisan 2021.

[15] “Zehn-Punkte-Plan: Laschet und Spahn wollen CDU neu ausrichten”, FAZ.net, 3 Ocak 2021.

[16] “Impulse2021: Für ein innovatives und lebenswertes Deutschland”, Armin Laschet, (Ocak 2021), https://armin-laschet.de/wp-content/uploads/2021/01/impulse2021-teamlaschetspahn.pdf (Erişim tarihi: 20.04.2021).

[17] “Laschet widerspricht Röttgen und umgarnt FDP”, FAZ.net, 13 Ocak 2021.