3 Kasım'da gerçekleşen ABD başkanlık seçimini yakından takip eden ülkelerin başında Irak geliyor. Uzun süredir Tahran-Washington rekabeti arasına sıkışan Irak açısından Washington'da kurulacak yeni yönetimin bölgeye yönelik izleyeceği dış politika merak uyandırmaktadır. Bu kapsamda Irak'taki Amerikan askerlerinin varlığı, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile ilişkiler ve İran en önemli gündem maddeleri olacaktır.
Donald Trump döneminde Irak'ta Amerikan varlığının korunması ve İran'a uygulanan yaptırımlar Irak'ı birçok açından olumsuz etkilemiştir. Hükümet kurma süreçlerinin uzaması, yaptırımlar dolayısıyla ülke içerisinde yaşanan sosyal ve ekonomik krizler, İran'a yakın silahlı grupların faaliyetleri ve devam eden terör saldırıları bu durumun yansımaları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Trump sonrası dönemde özellikle İran'a yönelik dış politika Irak'ı oldukça yakından ilgilendirmektedir. Trump'ın askıya aldığı nükleer anlaşmanın tekrar gündeme gelmesi ve yaptırımların hafifletilmesi durumunda İran bölgede rahatlayabilir. Bu durumda Irak'ta İran'a yakın gruplar daha etkin hale gelebilirler. Böyle bir senaryoda var olan etnik / mezhepsel fay hatları hareketlenir ve Irak kolaylıkla istikrarsızlık içerisine sürüklenebilir.
ABD siyasetinde değişim olur mu?
Geçtiğimiz hafta kaotik bir seçimin ardından Demokrat aday Joe Biden ABD'nin yeni başkanı seçildi. Biden'ın seçilmesi birçoklarına Amerikan dış politikasında yeni bir sürecin başlayacağını düşündürse de bu iyimser beklentinin gerçekleşmesi oldukça zor görünüyor. Joe Biden her ne kadar Trump döneminin enkazına vurgu yapsa da benzer politikaları sürdüreceğini öngörmek çok zor değil. Trump'ın izolasyoncu dış politikası ve uluslararası kurumların yaşadığı krizler köklü bir değişimin önünü tıkamaktadır.
Irak açısından Biden döneminde ABD ile dengeli bir ilişki kurulması arzu edilen senaryo olarak karşımıza çıkıyor. Fakat gerek İran'ın pozisyonu gerekse iç dinamikler bu senaryonun gerçekleşmesi konusunda birçok soru işareti doğuruyor. Başta Ketaib Hizbullah olmak üzere özellikle İran'a yakın silahlı grupların Irak'taki Amerikan askerilerine karşı saldırıları Washington yönetimini Bağdat karşısında sert bir pozisyon almaya itebilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için Irak Merkezi hükümeti çatışmadan uzak ve dengeli bir siyaset takip etmek zorundadır.
İran etkisi azalır mı?
Birçok Iraklı yetkili Trump'ın seçimi kaybetmesini yeni bir dönemin başlangıcı olarak değerlendiriyor. Biden ile beraber Trump döneminde zayıflayan Bağdat-Washington ilişkisinin yeniden güçleneceği kanaati oldukça yaygın durumda. Benzer bir iyimserliği İran'a yakın gruplarda da görmek mümkün. Bu gruplar Biden döneminde İran'ın üzerindeki baskının azalacağını ve askıya alınan nükleer anlaşmanın yeniden gündeme geleceğini düşünüyorlar. Böyle bir senaryoda İran'ın Irak üzerindeki etkisinin azalacağını düşünmek gerçekçi değildir. Aksine İran daha rahat hareket edeceği bir alan bulacaktır.
İran'ın etkisinin artması durumunda ülkede var olan Sünni-Şii çatışması daha da derinleşebilir. Irak'ta genel olarak Sünniler ve Kürtler ülkede Amerikan varlığını Şiiler karşısında bir denge olarak değerlendiriyorlar. Bunun karşısında birçok Şii grup ise özellikle İranlı General Kasım Süleymani'nin Bağdat'ta öldürülmesinden sonra ABD'nin Irak'taki varlığını bir tehdit olarak görmeye devam etmektedir.
Sonuç olarak yeni dönemde Amerikan yönetiminin İran'a karşı alacağı pozisyon Irak siyaseti açısından hayati öneme sahiptir. İran baskılanırsa İran'a yakın gruplar çatışma ortamını körükleyebilir. Aksine bir süreç ise İran'ın etki alanını genişletme potansiyelini barındırmaktadır. Her iki durumda da Irak'ı istikrarsız bir ortamın beklediğini söyleyebiliriz.
Türkiye'yi Ne Bekliyor?
Türkiye Irak'la olan ilişkilerinde güvenlik ve istikrar konularını sürekli vurgulamaktadır. Washington'da hani parti yönetimi ele alırsa alsın bu durum değişmeyecektir. Trump sonrası dönem bölge aktörleri açısından yeni beklentiler oluştursa da Türkiye kendi güvenliği ve istikrarı için gerekli adımları atacaktır. Irak'la olan ilişkiler bu çerçevede değerlendirilmelidir.
[Sabah, 14 Kasım 2020].
