Suriye sahasında devrimin başından bu yana muhalifler en büyük ilerleyişi kaydediyor. Bir diğer deyişle 2020’den bu yana durağan bir görünüm sergileyen çatışma hatları, dört yıl aradan sonra ilk kez önemli bir şekilde yeniden şekillenmiştir.

Türkiye'nin normalleşme ile ilgili uzattığı el Esad rejimi için bir fırsattı. 2023 yılının ilk aylarından itibaren Türkiye bu konuda kararlılığını gösterdi. Toprak bütünlüğün sağlanması, terörden arındırılması, sığınmacıların geri dönüşü ve en nihayetinde rejimi de dışlamayan Suriye'de kapsayıcı ve istikrarlı bir yönetimin kurulması Esad için iyi bir çıkış yoluydu.

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) bünyesinde hazırlanan Kriter dergisinin 93. sayısı raflarda yerini aldı.

Türkiye ile Suriye arasında diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesi için çabalar yoğunlaşıyor. 29 Haziran'dan bu yana Cumhurbaşkanı Erdoğan, önce "geçmişte olduğu gibi bugünde birlikte hareket edeceğiz", ardından "Esad'ı Türkiye'ye davet edeceğiz", son olarak da, " davetimiz her an olabilir" açıklamasını yaptı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, gazetecilerin sorusu üzerine Beşşar Esed ile normalleşme konusunda olumlu sinyaller verdi. Irak arabuluculuğunda teknik düzeyde devam eden bir dizi görüşmeye denk gelen bu açıklama, aslında zamanlama bağlamında önemli. Komşu iki ülkenin sorunlarını konuşarak bir çözüme ulaştırması bölgesel ve küresel krizlere karşı "hazır" olmayı kolaylaştırabilir. Bu noktada Türkiye-Suriye normalleşmesinin nedenlerine ve tarafların beklentilerine odaklanmakta fayda var.

Bahar Kalkanı Harekatı'nın 5 Mart (2020) Mutabakatı ile neticelenmesinin ardından Suriye sahasında herhangi bir toprak değişimi yaşanmadı. Sahanın yanı sıra diplomaside de henüz belirgin bir değişim olmasa da Türkiye ile rejim arasında 'normalleşme' olarak anılan bir süreç işletildi. Özellikle Türkiye'deki seçimler öncesinde bir anlamda hızlandırılan diplomasi trafiğinden bugüne değin somut bir gelişme çıkmadı. Geçtiğimiz hafta Beşar Esed'in Cumhurbaşkanı Erdoğan'a yönelik "Bizim amacımız Suriye topraklarından çekilmeleri, Erdoğan'ın amacı ise Türkiye'nin Suriye'deki işgalini meşrulaştırmak, bu nedenle Erdoğan'ın koşulları altında, bir görüşme yapılamaz, ben ve Erdoğan neden buluşalım? Meşrubat içmek için mi?" açıklamaları 'normalleşme' sürecine dair soru işaretlerini artırdı. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler'in son açıklamalarına bakıldığında ise Türkiye'nin görüşmelere hala bir şans vermek istediği görülüyor. Bu nedenle istikamet, uzlaşmacı bir tavırdan yana görünüyor.

Özellikle Güney Kafkasya'da tansiyonun giderek tırmandığı bir dönemde Türkiye-İran ilişkilerindeki muhtelif gerginlik kaynaklarının ortadan kaldırılması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca İran-Suudi Arabistan ilişkilerinde normalleşme ve Arap dünyasının Suriye'yi yeniden meşru bir aktör olarak kabul etme süreçleri göz önüne alındığında, Türkiye'nin Suriye ile normalleşme ihtiyacı kendini göstermektedir.

Normalleşmenin zamanlaması kritik önemdedir. Ne getirip ne götüreceğine dair çok boyutlu ‘artı-eksi değerlendirmesi’ yapılır. Hangi parametrelerde ve hangi çıkar karşılığında uzlaştığınız başarınızı belirler. Türkiye son normalleşme hamleleri ile ‘etkili ve esnek bir rasyonel aktör’ olduğunu bir kez daha gösterdi.