İran Cumhurbaşkanlığı Seçim Sonuçları ve Yeni Dönem Analizi
İran Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde katılım oranlarının gitgide düşmesi ne anlama geliyor? Yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın izleyeceği muhtemel politikalar nelerdir? Yeni cumhurbaşkanı hangi vaatlerde bulunuyor ve bunların ne ölçüde uygulanabilir olduğu söylenebilir?
Devamı
19 Mayıs 2024'te İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile iki ülke sınır hattını oluşturan Aras Nehri üzerinde inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajların açılışından dönerken geçirdiği helikopter kazası sonucunda hayatını kaybetmişti. Bu hadiseyle birlikte İran Cumhurbaşkanı seçimleri bir kez daha dünya gündemine oturdu. Zira cumhurbaşkanı seçimleri dünyaya açılmaya çalışan "reformcu" ve bu tür açılımlara sıcak bakmayan "muhafazakar" cenahlar arasında gerçekleşen politik hesaplaşma alanına dönmüş durumdadır. Bu nedenle İran Cumhurbaşkanlık seçimleri yurt içinde tartışıldığı gibi dünya gündeminde de tartışmalara neden oldu.
İran’da cumhurbaşkanı seçim süreci nasıl işlemektedir? Cumhurbaşkanının İran yönetim sistemindeki yeri ve yetkileri nelerdir? Mevcut seçimde öne çıkan tartışmalar nelerdir?
İran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
İran halkı 28 Haziran'da 14. kez cumhurbaşkanını belirlemek üzere sandığa gitmeye hazırlanıyor. Geçtiğimiz günlerde ülkenin en güçlü siyasal organlarından Anayasayı Koruyucular Konseyi, 80 aday adayından altısına cumhurbaşkanlığı adaylığı vizesi verdi. Adaylardan beşi muhafazakar biri ise reformist olarak sınıflandırılsa da aslında bu sınıflandırmanın gözden kaçırdığı önemli detaylar bulunmakta. Bu detayların seçmen tercihini kuvvetli bir şekilde etkileme ihtimali de bir hayli yüksek.
İran’da Zorlu Cumhurbaşkanlığı Yarışı
İran’ın 13. dönem Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanarak ülkenin 8. cumhurbaşkanı olan İbrahim Reisi’nin helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından 28 Haziran’da ülke yeni cumhurbaşkanını seçecek. Cumhurbaşkanlığı seçimi için 30 Mayıs’ta başlayan beş günlük aday adayı başvurularının ardından Anayasayı Koruyucular Konseyi başvuran 80 kişiye yönelik başlattığı incelemeyi tamamladı. İran İçişleri Bakanlığının açıklamasında mevcut Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili, Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani, Şehit ve Gaziler Vakfı Başkanı Emir Hüseyin Kadızade Haşimi, eski İçişleri ve Adalet Bakanı Mustafa Purmuhammedi ile Reformist Tebriz Milletvekili Mesut Pezeşkiyan’ın cumhurbaşkanı adaylıklarının kabul edildiği duyuruldu.
Devamı
Reisi’nin Ölümü ve İran Dış Siyaseti
İran'ın 8. Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 19 Mayıs günü beklenmedik bir helikopter kazası sonucu hayatını kaybetti. Reisi ile aynı helikopterde bulunan Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir-Abdullahiyan da kazadan sağ kurtulamadı. Bu şok edici gelişme, İran hükümetinin iki önemli ve etkili isminin kaybı, şüphesiz ki İran siyasetinde dengeleri değiştirecek bir öneme sahip.
Devamı
19 Mayıs Pazar günü İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Azerbaycanlı mevkidaşı İlham Aliyev iki ülke sınır hattını belirleyen Aras Nehri üzerinde ortaklaşa inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışı için bir araya geldi. Açılış töreninde Reisi’ye Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Tebriz Cuma İmamı Seyyid Muhammed Taki Ali Haşim ve Doğu Azerbaycan Valisi Malik Rahmeti eşlik etti. Reisi ve beraberindeki heyet üç helikopterle törene katıldı. Tören sonrasında bahsedilen dört isim ve Reisi’nin Koruma Müdürü Seyyid Mehdi Musevi bir helikoptere, diğerleri de iki helikoptere binerek geri dönmek üzere yola çıktı.[1] Ancak geri dönüş yolunda Reisi ve beraberindeki üst düzey heyeti taşıyan helikopter düştü. Diğer iki helikopter ise acil iniş gerçekleştirdi. Kaza yapan helikopter yaklaşık on iki saat sonra Türk Silahlı Kuvvetlerine ait AKINCI-01’in tespit ettiği koordinatlar sayesinde bulunabildi.[2] Kaza sonucunda helikopterde bulunan 8 kişi hayatını kaybetti.
Bu analizde İran’da cumhurbaşkanı seçim sürecinde yaşanan gelişmeler incelenmekte ve ülkenin yakın siyasi geleceğinde yaşanması muhtemel gelişmeler üzerine öngörüde bulunulmaktadır
Adaylar kimler ve siyasi pozisyonları nedir? Cuma günü yapılacak seçim öncesi hangi tartışma konuları öne çıkıyor? Adaylar hangi siyasi gruplar ve toplum kesimleri tarafından destekleniyor? Seçime katılımın ne oranda olması tahmin ediliyor? Cumhurbaşkanı seçimi İran’ın geleceğini ne yönde etkileyecek?
