Yaklaşık on gün sonra, Tahrir'de baÅŸlayan Mısır devriminin birinci yıldönümüne gireceÄŸiz. Mübareksiz bir yılın ardından Mısır'da deÄŸiÅŸenler ve deÄŸiÅŸmesi ümit edilenler üzerine kafa yormak gerekiyor. Lakin Mısır buna pek fırsat da bulamadı. Devrim sonrası ÅŸaÅŸkınlığın geçmesinin hemen ardından referandum, son iki aydır seçimler, ardından yerel seçimler ve ondan sonra da cumhurbaÅŸkanlığı seçimleri var. "Mübarek sonrası Mısır'da ne oldu?" diye sorduÄŸunuzda aldığınız cevap hep aynı; "intihabat! intihabat!" yani seçimler.
SEÇÄ°M SÄ°STEMÄ°NÄ° ANLAYAN VAR MI?
Bu yazıya yukarıdaki baÅŸlıktan farklı pek çok baÅŸlık konulabilirdi. Ancak hiçbiri Mısır'ın mevcut durumunu bu mecazdan daha iyi özetleyemezdi. Evet, Mısır seçimleri gibi! Mübarek döneminde, Mısır seçimlerini, sadece fıkralara mevzu olmasından ve neredeyse sandıkları patlatırcasına hep Mübarek'in kazanmasından dolayı detaylıca incelemek hiç aklımıza gelmemiÅŸti. Anlaşılan bugünlerde kıran kırana iktidar olmak için uÄŸraÅŸan Mısırlı siyasi aktörlerin de pek aklına gelmemiÅŸ. Sürekli aynı ismin kazanmasına göre ayarlanmış olan bütün sistem, kazananın kim ya da kimler olacağının belli olmadığı bir senaryo karşısında trajik bir tablo ortaya çıkarmış durumda. Bu nedenle Mısır'da ne olduÄŸu, nasıl olduÄŸu ve neler olacağı ÅŸeklindeki sorulara verilen cevaplar, "durun anlatayım" ile baÅŸlasa da hemen herkes sözlerini "benden buraya kadar"la bitiriyor. Genellikle sıraladıkları ihtimaller deryasından bir tahmini seçmeniz ve fazla uzatmamanızı söylüyorlar aslında. Haftalar hatta aylar süren Mısır seçimleri oy pusulasında yer alan taraktan avizeye, hortumdan musluÄŸa binlerce amblemli adayların ortaya çıkardığı renkli ama bir o kadar da karmaşık yapı ülkenin halini anlamak için iktifa edeceÄŸimiz bir metafor sunuyor bize. Mübarek rejiminin geriye bıraktığı enkazın fotoÄŸrafı tam da bu. Ama kimsenin de acelesi yok gibi gözüküyor. Seçimlere katılan partilerin büyük bir kısmının an itibariyle enkazın tam anlamıyla idrakinde olduklarını da söylemek mümkün deÄŸil. Bununla birlikte Ä°hvan'ın bu enkazı kaldırmak için niyet beyan etmiÅŸ ve sorumluluÄŸun büyük ölçüde farkında olan aktörlerin başında geldiÄŸi gerçeÄŸini de teslim etmemiz gerekiyor.
SEÇÄ°MÄ°N Ä°KÄ° GALÄ°BÄ°
Mısır seçimlerinin açık ara iki galibi bulunuyor: Hürriyet ve Adalet Partisi ile Nur Partisi. Her iki partinin toplam oylarının %70 civarında olması, Batılı analistlerin Hürriyet ve Adalet Partisi ile Nur Partisini aynı siyasal torbaya doldurup "Mısır'da siyasi Ä°slam seçimleri kazandı" yorumlarına neden oluyor. Bu yüzeysel deÄŸerlendirmeler, iki parti arasındaki derin kırılmaları görmemekten kaynaklıyor. Hürriyet ve Adalet Partisi Ä°hvan hareketinin partileÅŸmiÅŸ hali iken, Nur Partisi ise farklı Selefi oluÅŸumların vücuda getirdikleri bir parti. Ä°hvan yüzyıla yakın bir zamandır var olan ve duruÅŸunu büyük ölçüde siyasi bir zemin üzerinden tarif eden bir siyasi hareket. SelefiliÄŸin müstakil bir harekete dönüÅŸmesi Mübarek iktidarından biraz daha kısa bir süreye tekabül ederken, seçimlere katılacakları belli olana kadar siyasi bir yapı olmadıkları yönünde yaygın bir kanaat bulunmaktaydı. Ä°hvan, Mısır devriminde sürükleyici bir rol üslenirken, Selefilik devrimin bir parçası deÄŸildi. Ä°hvan büyük ölçüde Mısır dışını etkilemiÅŸ bir hareket iken, Selefilik büyük ölçüde Mısır dışından etkilenmiÅŸ bir hareket konumunda. Ä°hvan Tahrir'de Mübarek yıkılsın diye çabalarken; Selefi hareket "ulul emre itaat" açıklamaları yapmaktaydı. Ä°hvan'ın siyasi sahneye dönüÅŸünün pek orijinal bir tarafı bulunmuyor. Ancak, Nur Partisi'nin %20'leri geçen düzeyde bir oy alması seçimlerin tartışmasız en ilginç dinamiÄŸine iÅŸaret ediyor. Bu sadece Mısır'ı dışarıdan takip edenler açısından deÄŸil, Ä°hvan açısından da sürpriz ve önemli geliÅŸme. Ä°hvan, Selefi hareketin önce seçimlere katılmayacağını, ardından da %5'ler civarında bir oy alacağını tahmin ederken, karşısında seçimlerde ikinci parti olarak Nur Partisi'ni buluverdi. Ä°hvan, "Demokratik Ä°ttifak" çatısı altında seçimlere katıldıkları farklı partilerle ne gibi koalisyon ve pazarlıklar yapmak zorunda kalacağını hesaplarken; doÄŸrudan Ä°hvan tabanından da beslenen Nur Partisi ile karşı karşıya kalmış oldu.
Düne kadar her türlü siyasi oluÅŸum, faaliyet ve süreci tekfir eden bir hareketin, kongresini bile yapmadığı bir parti ile 5-6 ay içinde Mısır büyüklüÄŸünde bir ülkede girdiÄŸi ilk seçimlerde %20'ler civarında oy alması açıklanması kolay bir vakıa deÄŸildir. Selefi hareketin varoluÅŸ hikâyesi büyük ölçüde Mısır rejiminin oldukça baÅŸarılı olmuÅŸ bir operasyonu ÅŸeklinde de okunabilir.
Özellikle Ä°hvan'a siyasal sistem içinde kesinlikle alan açmayan Mübarek yönetimi taktik deÄŸiÅŸtirerek sendikal örgütlenmeler, odalar, birlikler gibi yarı sivil örgütler içinde hareketin derinlik kazanmasına engel olmamıştır. Ä°hvan bu alanlarda oldukça yoÄŸun bir ÅŸekilde örgütlenirken, asıl tabanını kazandığı ve koruduÄŸu camileri zaman içinde yavaÅŸ yavaÅŸ terk etti. 1970'lerde etkinleÅŸmeye baÅŸlayan Selefi söylem, 1980'lerde Ä°hvan'ın boÅŸalttığı alanda sadece söylem düzeyinde deÄŸil, bir hareket olarak da örgütlenmeye baÅŸladı. Aynı dönem Körfez SelefiliÄŸinin hem söylem hem de ekonomi-politik olarak Mısır'a uzanmaya baÅŸladığı döneme denk gelmektedir. Körfezin saÄŸladığı imkânlar ve Mısır rejiminin göz yummasıyla beraber, apolitik bir dinamik üzerinden kendisini tarif eden ve Ä°hvan'dan da bu yönüyle ayrıştıran Selefi hareket güçlenmeyi baÅŸardı. Bu güç temerküzü sadece söylem düzeyinde kalmadı aynı zamanda toplumun en alt tabakalarında sosyal sorumluluklar alabilen bir harekete dönüÅŸtü. Bugün seçimlerde Nur Partisi'nin, bilinen bir siyasi parti olmamasına raÄŸmen, yılların siyasi partisi gibi örgütlü olmasının temelinde de yukarıdaki geçmiÅŸ yatmaktadır.
SEÇÄ°MLERDEN 'YENÄ° MISIR' ÇIKAR MI?
Seçimlerden "Yeni Mısır"ın çıkmasını beklemek naiflik olur. Lakin seçimler, hangi aktörlerin Yeni Mısır'ı kuracağını, hangi aktörlerinse bu rolü üstlenemeyeceÄŸini ortaya koyacaktır. Mısır'ın istikrara kavuÅŸma sürecinin kısa olmayacağı aÅŸikârdır. Bu sürecin uzayacağına dair her iÅŸaret, sorumluluktan kaçmayacak aktörleri daha da güçlendirmektedir. Bu noktada Hürriyet ve Adalet partisinin ÅŸansı yüksek görünmektedir. Bu sadece Ä°hvan'ın yıllardır sürdürdüÄŸü mücadeleden de kaynaklanmamaktadır. Mısır ölçeÄŸindeki bir ülkede kitlelerin ilk baktıkları adres istikrar ve sorumluluk alabilecek aktörlerdir. Mısır ağır ekonomik kriz ve vesayet rejimi altında demokratikleÅŸmeye çalışmak zorundadır ve Yüksek Askeri Konseyin (YAK) bütün "azametine" raÄŸmen Mısır'ın bugün içine düÅŸtüÄŸü siyasi ve ekonomik girdap karşısında ne kadar zayıf bir aktör olduÄŸunun herkes farkındadır. Bütün bu faktörler göz önüne alındığında yeni Mısır'ı inÅŸa etmeyecek olsa da ilk adım olan seçimlerin kazasız belasız atlatılması bile ÅŸu an için önemli bir baÅŸarıya dönüÅŸmüÅŸ durumdadır.
